Της Όλγας Κωνσταντίνου

Η κυπριακή τσαέρα και δη η Φοινιώτικη κρύβει τη δική της ιστορία, τα δικά της μυστικά, και τη δική της μαστοριά.

Η νεαρή χειροτέχνης Κωνσταντίνα Αχιλλέως και η ομάδα της, μελετούν, καταγράφουν και αναβιώνουν με διάφορες δράσεις την παραδοσιακή αυτή τέχνη. Μια τέχνη που στο πέρασμα του χρόνου, άρχισε δυστυχώς να χάνεται.  

Πρόκειται για ένα πολιτισμικό εγχείρημα το οποίο εντάσσεται στο πρότζεκτ Dio Dio Handicraft Collective.  

Κωνσταντίνα Αχιλλέως, ΧειροτέχνηςΤο Φοινί ήταν γνωστό για τις τέχνες του όπως την αγγειοπλαστική, τις τσαέρες, το λουκούμι. Μας ενδιέφερε η κληρονομιά ειδικά στις χειροτεχνίες και νιώσαμε ότι υπάρχει ανάγκη να μελετηθεί και να αναβιωθεί κάπως η τέχνη της τσαέρας. Διότι παρόλο που είναι παραδοσιακή τέχνη έχει πολλές σύγχρονες αξίες, εν η οικολογική βιωσιμότητα αλλά και η κοινωνική και η πολιτισμική βιωσιμότητα, θέματα σύγχρονα και σημαντικά.

Υπάρχει μεγάλη ποικιλομορφία τσαερών στην Κύπρο, εξηγεί η Κωνσταντίνα, με τη Φοινιώτικη ωστόσο να έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.  

Κωνσταντίνα Αχιλλέως, ΧειροτέχνηςΤα πόθκια και η ράσσιη είναι από αντρουκλιά και οι γυροί τα σταυρώματα είναι από λατσια. Είναι το εθνικό δέντρο της Κύπρου.

Διαφορές εντοπίζονται και στο σχέδιο, μοντέλο της καρέκλας.

Κωνσταντίνα Αχιλλέως, ΧειροτέχνηςΣτη φοινιώτικη τσαέρα έχουμε 3 χτενιά στη ράσσιη και στα σταυρώματα έχουμε 2 κομμάτια, σε άλλα χωριά υπάρχει άλλος συνδυασμός. Το κάθισμα είναι δεμένο με τόνο που φτιάχνεται με φλούη. Το φλούη δε μεγαλώνει άφθονο στα υψόμετρα μας έτσι όπως και παραδοσιακά έρχεται από πιο χαμηλά υψόμετρα και είναι δεμένο με ένα συγκεκριμένο μοτίβο που ονομάζεται ποθκιά στις ορεινές τσαέρες.

Επιλέγουν να ακολουθήσουν βήμα-βήμα, όλη την παραδοσιακή οδό. Από τον τρόπο επιλογής του ξύλου μέχρι και την επεξεργασία του, όπως ακριβώς έκαναν και οι πρόγονοι μας. Τα ξύλα τα προμηθεύονται από το δάσος της περιοχής, κυρίως τον χειμώνα, έχοντας πάντοτε την άδεια του Τμήματος Δασών.

Κωνσταντίνα Αχιλλέως, ΧειροτέχνηςΤο πιο δύσκολο κομμάτι για ένα χειροτέχνη του σήμερα είναι η επιλογή υλικού επειδή μέσα στο δάσος πρέπει να βρεις κομμάτια ξύλου, το σχήμα και το μέγεθος που χρειάζεσαι, μετά δε θα το επεξεργαστείς πάρα πολλά, δε θα το επεξεργαστείς με μηχανές, δε θα το λυγίσεις.

Κύριο εργαλείο στο έργο τους… το σκεπάρνι.

Κωνσταντίνα Αχιλλέως, ΧειροτέχνηςΤο πιο χαρακτηριστικό υλικό είναι το σκεπάρνι υστέρα, σίγουρα ο ζβανάς του χεριού για να κοπούν τα ξύλα, η αρίδα, όλα είναι εργαλεία του χεριού και είναι από παλιές τεχνολογίες.

Πρέπει να μουσσιέπσει για λίγη ώρα στο νερό ώστε να μην τσακρά.

Η πρώτη τσαέρα που επεξεργάστηκαν, περιγράφει, ήταν της προγιαγιάς της.

Κωνσταντίνα Αχιλλέως, ΧειροτέχνηςΉταν πολλά καλή και πολλά παλιά και μετά ήθελε σάσιμο και ξεκινήσαμε με εκείνη και μετά ήρθαν διάφορα ερωτήματα, ευτυχώς μετά βρήκαμε κόσμο στο χωριό που μας έδωσαν διάφορες πληροφορίες και τις καταγράψαμε και έτσι ξύπνησε το ενδιαφέρον πολύ παραπάνω.

Υπάρχει ενδιαφέρον για επιδιόρθωση ή αγορά της Φοινιώτικης τσαέρας;

Κωνσταντίνα Αχιλλέως, ΧειροτέχνηςΝαι υπάρχει, φαίνεται ότι η τόνενη τσαέρα είναι ένα αντικείμενο που έχει πολύ σημασία για τον κόσμο, και αρέσκει και ο κόσμος θέλει να σάσει τις δικές του τσαέρες που μπορεί να έχουν από τη γιαγιά τους από τη μαμά τους αλλά θέλουν και να μάθουν την τέχνη.

Η αγάπη τους για τη χειροτεχνία και τον πολιτισμό, τους οδήγησε και στη δημιουργία ένα εξολοκλήρου χειροποίητου βιβλίου, με παλιές τεχνικές, αφιερωμένο στη Φοινιώτικη τσαέρα.

Κωνσταντίνα Αχιλλέως, ΧειροτέχνηςΟ στόχος του βιβλίου είναι και να καταγράψει και να φέρει την τέχνη κοντά σε όποιον ενδιαφέρεται και να μπορούν να διαβάσουν για τη φοινιώτικη τσαέρα, το πιο μεγάλο μέρος του βιβλίου είναι μια πολλά όμορφη ιστορία γραμμένη από την Αγγέλα Σταύρου και οι εικονογραφήσεις είναι έργα χαρακτικής που δίνουν πληροφορίες και για τη χειροτεχνία και για τον πολιτισμό γύρω από την τσαέρα.

Θέλοντας να επικοινωνήσουν τις γνώσεις που απέκτησαν και σε άλλους λάτρεις της παράδοσης και της χειροτεχνίας, πραγματοποιούν εργαστήρια για την τέχνη της Φινιώτικης τσαέρας μέσω του Υφυπουργείου Τουρισμού. Τα εργαστήρια αρχίζουν το Σεπτέμβριο στο Φοινί.