Του Παναγιώτη Χατζηαποστόλου [email protected] 

Πέραν από 650 παιδιά και έφηβοι έχουν την τελευταία τριετία προβεί σε συμπεριφορές οι οποίες διαταράσσουν την κοινωνική συνοχή, θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλεια των συμπολιτών μας, αλλά και την ασφάλεια και αναπτυξιακή διαδρομή των ιδίων. Ο πραγματικός αριθμός, λαμβάνοντας υπ’ όψη τις ανεξιχνίαστες υποθέσεις, ενδέχεται να είναι πολλαπλάσιος. Ο ανησυχητικός, ομολογουμένως αριθμός, καταγράφεται σε υπόμνημα της Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας Κύπρου, το οποίο υποβλήθηκε στη Βουλή, με αφορμή, τη συζήτηση που θα πραγματοποιηθεί σήμερα, ενώπιον της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων η οποία θα συζητήσει το φαινόμενο επιθετικών, κακοποιητικών και εκφοβιστικών συμπεριφορών με θύτες και θύματα ανηλίκους, καθώς και τρόποι αντιμετώπισής του.

Σύμφωνα με το υπόμνημα, τα τελευταία στατιστικά στοιχεία της Αστυνομίας Κύπρου για την παραβατικότητα ανάμεσα σε ανήλικους από 7 μέχρι 16 ετών, το 2019 βρέθηκαν να είχαν υποπέσει σε παραβάσεις (σοβαρές υποθέσεις και μικροπαραβάσεις) 241 ανήλικοι, το 2020 212 ανήλικοι, και το 2021 194 ανήλικοι. Η πλειοψηφία αυτών των παραβάσεων έγινε από εφήβους ηλικίας 14 μέχρι 16 ετών με την εταιρεία να υποστηρίζει πως κρίνεται αναγκαίο να βρεθούν λύσεις για μείωση του αριθμού των περιστατικών αυτών.

Όπως αναφέρει η Παιδοψυχιατρική Εταιρεία, αν αποτελεί σημαντική εξέλιξη στη διαχείριση της νεανικής παραβατικότητας ο περί παιδιών σε σύγκρουση με το νόμο νόμος του 2021, αφού δημιουργεί προοπτική για αποτελεσματικό θεσμικό πλαίσιο για διαχείριση της εφηβικής παραβατικότητας (Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος, 2021). Παρόλο όμως που νομοθεσία προνοεί συνεργασία εμπλεκομένων φορέων, στήριξη οικογενειών, κέντρα ημέρας, καθώς και κέντρα ασφαλούς φύλαξης. Όμως αυτά ακόμη δεν έχουν υλοποιηθεί.

Έγιναν προσπάθειες αλλά…

Όπως αναφέρει στο υπόμνημα της η Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας Κύπρου, αν και έχουν γίνει  ορισμένες προσπάθειες για αντιμετώπιση της παραβατικότητας στην Κύπρο, φαίνεται να υπάρχει μια δυσκολία διαχείρισης από τους σχετικούς φορείς. Για παράδειγμα, η Υπηρεσία Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων δεν έχει τη δυνατότητα να αναλάβει τα συγκεκριμένα περιστατικά. Η Αστυνομία Κύπρου, δεν έχει ακόμη τα εργαλεία για αποτελεσματική διαχείριση των εφήβων αυτών, αφού δεν υπάρχουν οι κατάλληλες θεραπευτικές δομές με τις οποίες να μπορεί να συνεργαστεί για σκοπούς παραπομπής και διαχείρισης.

Η Ομάδα Άμεσης Παρέμβασης του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, αν και είναι αναμφίβολα χρήσιμη σε προληπτικό επίπεδο, εστιάζει αποκλειστικά σε άτομα που βρίσκονται στο σχολικό περιβάλλον, και όχι σε άτομα τα οποία έχουν εγκαταλείψει το σχολείο. Οι μονάδες απεξάρτησης, εστιάζουν πρωτίστως στο πρόβλημα της κατάχρησης ουσιών, και όχι στην ίδια τη διαταραχή διαγωγής και τα σύνοδα της προβλήματα. Η Υπηρεσία Κοινωνικής Ευημερίας, έχει τελικά την ευθύνη για τα παραβατικά παιδιά, αλλά δεν έχει επαρκή προγράμματα παρέμβασης στη διάθεση της.

Άμεσα αποτελεσματική αντιμετώπιση

Όπως εξηγεί η Παιδοψυχιατρική Εταιρεία οι έφηβοι με διαταραχή διαγωγής (ΔΔ) παρουσιάζουν αριθμό αντικοινωνικών συμπεριφορών, οι οποίες περιλαμβάνουν τον σχολικό εκφοβισμό, την επιθετικότητα προς ανθρώπους και ζώα, την καταστροφή ιδιοκτησίας, την κλοπή, και άλλα. Ωστόσο, εκτός από την παραβατικότητα, οι έφηβοι με ΔΔ παρουσιάζουν συχνά και άλλα σύνοδα προβλήματα. Για παράδειγμα, τα άτομα αυτά παρουσιάζουν γνωστικές και ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες, με σημαντικά αυξημένη συχνότητα συγκριτικά με τους συνομήλικους τους που δεν έχουν ΔΔ. Τα προβλήματα αυτά περιλαμβάνουν χαμηλές λεκτικές ικανότητες, κατάθλιψη, άγχος, ψυχωσικές διαταραχές, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας, καθώς και χρήση παράνομων. Επιπρόσθετα, ένα σημαντικό ποσοστό των νέων αυτών παρουσιάζει ιστορικό κακοποίησης και άλλων δυσχερών ή τραυματικών εμπειριών, με αποτέλεσμα να βιώνει και συμπτώματα διαταραχής μετά-τραυματικού στρες.

Επιπλέον, οι αντικοινωνικές συμπεριφορές που εκδηλώνουν οι έφηβοι με ΔΔ, τους οδηγούν συχνά σε ένα δυσμενές μονοπάτι σχολικής αποτυχίας ή/και σχολικής εγκατάλειψης, οικογενειακών συγκρούσεων, καθώς και εμπλοκής με το νομικό σύστημα. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία που επικαλείται η Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Κύπρου, όταν τα άτομα αυτά φτάσουν πλέον στην ενηλικίωση, παρουσιάζουν δυσκολίες στην εξεύρεση επαγγέλματος, χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο, ελλείψεις σε βασικές ψυχοκοινωνικές δεξιότητες, συζυγικά προβλήματα, καθώς και αυξημένο κίνδυνο για εμπλοκή σε εγκληματικές συμπεριφορές και σύλληψη.

Συνεπώς, λαμβάνοντας υπόψη το υψηλό ατομικό και κοινωνικό κόστος που προκύπτει από τα προαναφερθέντα προβλήματα, κρίνεται απαραίτητο, όπως αναφέρει η Παιδοψυχιατρική, να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για αποτελεσματική αντιμετώπιση της παραβατικότητας και των ποικίλων ενδοατομικών, διαπροσωπικών, και κοινωνικών σύνοδων προβλημάτων της.