Τηρώντας ίσες αποστάσεις από τις εξελίξεις με εμφανή πρόθεση να μην κλείσει ολοκληρωτικά το παράθυρο επανέναρξης της διαδικασίας για το κυπριακό, ο Έσπεν Μπαρθ Έιντε μετά την ολοκλήρωση των ανεπίσημων διαβουλεύσεων προς ενημέρωση του Συμβουλίου Ασφαλείας για το ναυάγιο στο Κραν Μοντάνα, κάλεσε τις πλευρές να αποφύγουν την εμπλοκή σε παιγνίδι αλληλοεπίρριψης ευθυνών. Η ενημέρωση των μελών του Σ.Α. διήρκησε περισσότερες από δύο ώρες ενώ διαφάνηκε η πρόθεση για ανανέωση της θητείας της ΟΥΝΦΙΚΥΠ για άλλους 6 μήνες. 

«Δεν είναι τώρα καιρός για εμπλοκή σε παιγνίδι αλληλοεπίρριψης ευθυνών. Υπάρχει ήδη υπεραρκετό και φαίνεται ότι όλοι θεωρούν ότι οι πάντες εκτός αυτών έκαναν όλα τα λάθη κι αυτοί το σωστό. Όμως νομίζω ότι πρέπει να παραδεχτούμε πως υπήρξε μια συλλογική αποτυχία να επιτύχουμε μαζί συμφωνία στο Crans Montana», είπε ο κ. Έιντε, απηχώντας την άποψη του ιδίου και της κ. Σπέχαρ, καθώς και του ΓΓ και των μελών του Σ.Α..

Ώρα για προβληματισμό

Ο ειδικός σύμβουλος επανέλαβε την εκτίμηση που εξέφρασε ο ΓΓ στην έκθεσή του και στις δηλώσεις του, ότι οι ηγέτες στην Κύπρο πρέπει τώρα να περάσουν από μια διαδικασία προβληματισμού. «Ελπίζουμε ότι δεν θα σπεύσουν να εξάγουν βιαστικά συμπεράσματα κι ότι θα προβληματιστούν σοβαρά για το τί μπορεί να γίνει τώρα, αφού το συνέδριο για την Κύπρο απέτυχε. Κι ότι αν το πράξουν, θα είμαστε διαθέσιμοι».

Πρόσθεσε ότι τη στιγμή αυτή, με δεδομένο έναν αριθμό εξελίξεων πάνω και γύρω από το νησί, δεν βλέπει πως μπορεί να ξεκινήσει διαδικασία.

«Πιστεύω επίσης ότι είναι αρκετά επείγον, αυτός ο προβληματισμός να γίνει στο πνεύμα της κατανόησης και του συμβιβασμού και όχι επιδεινώνοντας τις διαφορές που ξεκάθαρα υπάρχουν, αλλιώς πιστεύω ότι θα είναι ακόμη πιο δύσκολο να ξεκινήσουμε εκ νέου οποιαδήποτε διαδικασία. Τη διαδικασία που μέχρι στιγμής γνωρίζουμε ή κάποιο άλλο είδος διαδικασίας».

Ο ειδικός σύμβουλος ανέφερε ότι αυτά τα ζητήματα συζήτησαν με τα μέλη του Σ.Α. και είπε με βεβαιότητα ότι κάθε μέλος εξέφρασε λύπη για την αποτυχία της διάσκεψης.

«Παροτρύνουν αυτοσυγκράτηση, υπογραμμίζουν τη σημασία της περιόδου προβληματισμού και υπογραμμίζουν πάρα πολύ τη θεμελιώδη ιδέα ότι εξαρτάται από τις κυπριακές κοινότητες και τους εκλεγμένους ηγέτες τους να αποφασίσουν τι θα κάνουν στη συνέχεια και θα το ακολουθήσουμε».

Θα υπάρξει πολύ ουσιαστική καταγραφή όλων όσων έγιναν στις συνομιλίες

Ταυτόχρονα αποκάλυψε ότι θα υπάρξει εκ μέρους της Γραμματείας μία πολύ ουσιαστική καταγραφή όλων όσα συνέβησαν, επειδή είναι σαφές – και ήταν επίσης ένα στοιχείο κάθε παρέμβασης που έγινε στο Συμβούλιο Ασφαλείας – ότι αυτή η διαδικασία έφερε την Κύπρο πιο κοντά από ποτέ σε διευθέτηση.

«Υπήρχε περισσότερη ουσία, περισσότερη κατανόηση, μεγαλύτερη συμφωνία και ακόμη περισσότερα βρέθηκαν στο Κραν Μοντανά. Και αν ακόμη βρισκόμαστε τώρα σε μια διαδικασία που δεν βρίσκεται σε εξέλιξη, θα είναι λυπηρό εάν αυτό θα χαθεί και δεν καταγραφεί και θα διασφαλίσω ότι θα καταγράψουμε σωστά όλα αυτά.  θα διασφαλίσω ότι θα συνεργαστούμε με τον ΓΓ τώρα για να παρουσιάσουμε την έκθεση για τις καλές υπηρεσίες, η οποία θα ενσωματώνει όλα αυτά, ενώ θα κάνουμε και την εσωτερική μας δουλειά. Τότε νομίζω επαφίεται στην Κύπρο για να δουν τι θα κάνουν ακολούθως οι ηγέτες και φυσικά οι εγγυήτριες δυνάμεις».

Για τα διαμειφθέντα στο Κραν Μοντανά, ανέφερε πως παρά το γεγονός ότι προς το τέλος άρχισαν τα διάφορα κομμάτια να πέφτουν στη θέση τους, αυτό συνέβη αργά και δεν κατόρθωσαν να «κολλήσουν μαζί» και να φτάσουν σε συμφωνία. Μάλιστα το απέδωσε στο πολυετές ερώτημα, αν έγινε πρώτο το αυγό ή η κότα.

«Ποιο ήλθε πρώτο και ποιο δεύτερο και όλες οι πλευρές με πολλούς τρόπους συνέχισαν να κρατούν τα τελικά «δώρα» τους μέχρι να δουν τα χαρτιά της άλλης πλευράς. Ο ΓΓ και οι υπόλοιποι από εμάς, προσπαθούσαμε πολύ ενεργά κατά τη διάρκεια των δέκα ημερών της Διάσκεψης, ιδιαίτερα στην παρουσία του στις 30 Ιουνίου και πάλι στις 6 Ιουλίου, για να το ξεπεράσουν αυτό. Λέγοντας ότι κατά την άποψή μας υπάρχει ένα διαθέσιμο πακέτο, όπου έξι ξεχωριστά σημαντικά κρίσιμα ζητήματα είναι όλα διευθετημένα και μόνο όταν όλα διευθετηθούν θα μπορούμε να πούμε ότι έχουμε μια συμφωνία».

Πρόσθεσε πως ενώ το θεώρησαν εφικτό, τελικά αντελήφθησαν ότι δεν ήταν και ότι η συνειδητοποίηση ήρθε στο τέλος ενός πολύ μακρού και μάλλον δύσκολου δείπνο.

«Η ατμόσφαιρα σε εκείνο το δείπνο έκανε τον ΓΓ να συμπεράνει ότι δεν υπήρχε, τουλάχιστον άμεσος σκοπός να συνεχιστεί, δεν υπήρχε έδαφος να συνεχιστεί η διάσκεψη και έτσι αποφασίσαμε να κλείσουμε τη Διάσκεψη για την Κύπρο…».

Διαθέσιμα τα ΗΕ αν το αποφασίσουν οι ηγέτες

Ο κ. Έιντε ανάφερε ότι τα Ηνωμένα Έθνη είναι πάντοτε διαθέσιμα αν οι ηγέτες αποφασίσουν από κοινού να συνεχίσουν αυτή την προσπάθεια, «αλλά είμαστε στα χέρια τους».

«Μία από τις σημαντικότερες αρχές των συνομιλιών του κυπριακού είναι ότι είναι επίπεδο ηγετών και δεν μπορεί να υπάρξει τίποτε άλλο. Αυτό ήταν το φως που καθοδηγούσε σ’ όλη αυτή τη διαδικασία, πως πρέπει να θυμόμαστε ότι είμαστε εκεί για να διευκολύνουμε, να συνεργαστούμε με τους ηγέτες, να συνεργαστούμε με τις εγγυήτριες, να συνεργαστούμε με την Ευρωπαϊκή Ένωση, την οποία θέλω να ευχαριστήσω για την μεγάλη της υποστήριξή της».

Ευχαρίστησε επίσης όλους τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς και τους παίκτες κλειδιά και επανέλαβε ότι «αλλά δεν μπορούμε να το κάνουμε γι `αυτούς, πρέπει να ανήκει στους ηγέτες και πρέπει να υποστηρίζεται από τις εγγυήτριες δυνάμεις».

Η ειδική αντιπρόσωπος του ΓΓ Ελίζαμπεθ Σπέχαρ επανέλαβε την αναφορά του Κινέζου προεδρεύοντα του Σ.Α., ότι το Συμβούλιο αποφάσισε σε ομόφωνη βάση  να ανανεώσει την εντολή της UNFICYP για άλλους έξι μήνες και ότι ειδικότερα εξέφρασε την υποστήριξή του για το έργο της ΟΥΝΦΙΚΥΠ, όσον αφορά τη διατήρηση της σταθερότητας στην ουδέτερη ζώνη. Επίσης πως το Συμβούλιο εξακολουθεί να επιδεικνύει πολύ ισχυρή στήριξη στις κυπριακέςκοινότητες στο νησί και για ένα καλύτερο μέλλον για όλους τους Κύπριους.

Ορισμένα μέλη θέλουν αξιολόγηση του έργου της UNFICYP

«Θα ήθελα επίσης να επισημάνω ότι ορισμένα μέλη του Συμβουλίου εξέφρασαν το ενδιαφέρον τους και επιθυμούν να δουν μία αξιολόγηση της επιχείρησης της UNFICYP επί του εδάφους και το έχουμε σημειώσει πολύ προσεκτικά. Αυτό είναι κάτι που γνωρίζετε ότι τα μέλη του Συμβουλίου εξέφρασαν ως μέρος του γενικού τους ενδιαφέροντος για την επανεξέταση όλων των ειρηνευτικών επιχειρήσεων του ΟΗΕ, Και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων του ΟΗΕ επί του εδάφους».

Απαντώντας σε ερώτηση, αν όταν μίλησε για συλλογική αποτυχία στο Κραν Μοντανά, συμπεριλαμβάνει πέραν των εμπλεκομένων πλευρών και αυτούς που διευκόλυναν τη διαδικασία, ο κ. Έιντε είπε πως θεωρεί αυτό ως το εντιμότερο πράγμα που θα μπορούσε να πει κανείς γι αυτό που συνέβη κι απέτυχε η διάσκεψη.

«Η τάση να ξοδεύουμε περισσότερη ενέργεια για να αναλογιστούμε τι λάθος έκαναν οι άλλοι, αντί τα λάθη που έκαναν οι ίδιοι, δεν είναι απαραιτήτως χρήσιμη.  Εγώ ως γενική προσέγγιση για τον κόσμο, όταν αν ακούσω (να λένε) ότι ποτέ δεν έκανα λάθος, μόνο η άλλη πλευρά (φταίει), πιστεύω ότι δεν είναι ιδιαίτερα πειστικό»,

Επανέλαβε τις αναφορές για το παιγνίδι αλληλοεπίρριψης ευθυνών, που δυστυχώς συνοδεύει το κυπριακό όλα αυτά τα χρόνια και τόνισε ότι που ο ίδιος πιστεύει είναι ότι όντως οι συμμετέχοντες πήγαν στο Κραν Μοντανά με σκοπό την εξεύρεση λύσης και παρατήρησε ότι τελικά δεν το κατόρθωσαν».

Σε άλλο ερώτημα για το πώς θα διατηρηθεί το έργο που μέχρι στιγμής έχει γίνει, ο ειδικός σύμβουλος ανέφερε ότι αυτό που μπορούν να κάνουν τα Ηνωμένα Έθνη είναι να διασφαλίσουν ότι θα καταγραφεί καταλλήλως κάθε έγγραφο και κάθε αρχείο – από τα χιλιάδες χιλιάδων σημειώματα που υπάρχουν και μέρος αυτών θα μπορούσαν κάποια στιγμή να το δημοσιοποιήσουν.  Ασφαλώς αυτά θα κρατηθούν στο σύστημα των Ηνωμένων Εθνών, ώστε να είναι εκεί. Εξέφρασε επίσης την ελπίδα να κάνουν το ίδιο και τα μέρη,

«Εγώ μπορώ μόνο να εγγυηθώ ότι θα το κάνουμε, ώστε να είμαστε βέβαια πως θα είναι εκεί αν οποιαδήποτε στιγμή ξεκινήσει εκ νέου μια διαδικασία να είμαστε σε θέση να μοιραστούμε το τι συνέβη σε αυτή τη διαδικασία».

Ο κ. Έιντε τόνισε πέραν αυτού τη σημασία να διατηρηθεί και το κλίμα που κατέστησε δυνατές αυτές τις συνομιλίες κι αυτό το μήνυμα στέλνουν αυτό, η κ. Σπέχαρ, ο ΓΓ και το Σ.Α.

«Είναι μια σοβαρή ευθύνη να μην επιτρέψουμε μια εξέλιξη που θα κάνει αδύνατη την επανεκκίνηση στο μέλλον και νομίζω ότι εκείνοι που έχουν τη δύναμη και την επιρροή καταλαβαίνουν αυτό που λέω και πιστεύω.

Mε ανησυχούν οι εντάσεις γύρω από τα κοιτάσματα ΦΑ

Απαντώντας σε ερώτηση της ανταποκρίτριας του Πρακτορείου Ανατολή για τα ενεργειακά και τα δικαιώματα των Τουρκοκυπρίων στην εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων, ο κ. Έιντε είπε ότι ο ρόλος του ως ειδικού συμβούλου δίνει  πολύ σαφή έμφαση στη διευκόλυνση των συνομιλιών μεταξύ των δύο πλευρών και άλλων.

«Εχω μάθει ότι είναι χρήσιμο να επικεντρωθώ σε αυτό και να μην σχολιάζω άλλα ζητήματα. Αλλά με ανησυχεί εάν βλέπουμε αυξανόμενες εντάσεις γύρω από τα κοιτάσματα φυσικού αερίου ή την περιοχή του φυσικού αερίου γύρω από την Κύπρο. Πραγματικά ελπίζω ότι δεν θα δούμε εξελίξεις που θα επιδεινώσουν αρνητικά το κλίμα για συνομιλίες».

Κληθείς από την ίδια δημοσιογράφο να σχολιάσει τις δηλώσεις του Τούρκου Υπουργού Εξωτερικών ότι η διαδικασία δεν μπορεί  να συνεχιστεί επ’ αόριστο αλλά να υπάρξει νέα και διαφορετική, ο κ. Έιντε είπε ότι γνωρίζει, όπως και ανάλογες που έγιναν αμέσως μετά το Κραν Μοντανά και ξεκαθάρισε ότι αυτό που υποστηρίζει το Σ.Α. είναι η επανένωση της Κύπρου.

«Η Τουρκία έλεγε σταθερά ότι πήγαμε στο Crans Montana με σκοπό την επίλυση του προβλήματος και θα ήταν εκεί για όσο χρονικό διάστημα χρειαζόταν. Ο  Υπουργός Εξωτερικών ήταν εκεί για 10 ημέρες. Όπως αντιλαμβάνομαι και οι δύο – και ο ομόλογός του Νίκος Κοτζιάς – ήταν έτοιμοι να παραμείνουν περισσότερο αν χρειαστεί».

Είπε πως η τουρκική πλευρά ανακοίνωσε ότι την είδαν ως την τελική διάσκεψη και πως ήταν η στιγμή για να βρούμε μια διευθέτηση.

«Έτσι, όταν η συνδιάσκεψη απέτυχε, έκανε μια παρατήρηση ότι τώρα είναι η στιγμή για μια άλλη δέσμη παραμέτρων. Εμείς φυσικά ως ΟΗΕ, έχουμε μόνο μία δέσμη παραμέτρων που οδηγεί προς την ενοποίηση. Αυτό είναι κάτι που βασίζεται σταθερά σε χρόνια υποστήριξης από το Συμβούλιο Ασφαλείας  αυτής της διαδικασίας. Δεν γνωρίζω τι μπορούν να κάνουν άλλοι σε μελλοντικές καταστάσεις, αλλά αυτή είναι η εντολή μου και δεν νομίζω ότι το μυαλό μου ασχολείται με άλλα πέραν της επανένωσης».

Σημαντική και για τα ευρωτουρκικά η διαδικασία

Σε ερώτηση για το πόσο σημαντική για τα Ευρωτουρκικά είναι η διαδικασία για την επανένωση της Κύπρου, ο κ. Έιντε είπε ότι είναι, αλλά πρωτίστως ο σκοπός της ενοποίησης της Κύπρου είναι προς το συμφέρον των Κυπρίων. Όμως δεν υπάρχει αμφιβολία πως μία διευθέτηση του κυπριακού θα βελτιώσει σημαντικά τις τεταμένες σχέσεις Τουρκίας – ΕΕ.

«Άκουσα πολλούς φίλους και συναδέλφους μου στην Ευρώπη να λένε ότι η αποτυχία της διάσκεψης ήταν κακό νέο και σ’ αυτό το πλαίσιο και γι’ αυτό ελπίζω ότι δεν είναι αυτές οι τελευταίες λέξεις για μια πιθανή λύση στο κυπριακό».

Σε ερώτηση για το μέλλον της αποστολής των Ηνωμένων Εθνών στην Κύπρο, δεδομένης της κατάρρευσης των συνομιλιών και για την πιθανότητα να θελήσει το Σ.Α. να μεταβεί επιτόπου και ενδεχομένως να την κλείσει, η κ. Σπέχαρ επανέλαβε ότι το συμβούλιο προς το παρόν έχει ανανεώσει για έξι επιπλέον μήνες την εντολή.

«Όμως από μερικά μέλη του Συμβουλίου υπήρξε κάλεσμα για αξιολόγηση για να διαπιστωθεί κατά πόσον ταιριάζει με το σκοπό του να προχωρήσουμε προς τα εμπρός. Έτσι θα το εξετάσουμε».

Η κ. Σπέχαρ ανέφερε ότι υπήρξε ισχυρή υποστήριξη για την αποστολή καλών υπηρεσιών από τα μέλη του Συμβουλίου, αλλά ο Ειδικός Σύμβουλος είπε ότι υπάρχει επίσης το ερώτημα τι θα κάνουν προς το παρόν οι καλές υπηρεσίες.

«Θα χρειαστεί να αποφασίσουν οι πλευρές και πώς θα αποφασίσουν να προχωρήσουν, διότι χωρίς μια διαδικασία δεν θα υπάρξουν πολλά για να κάνουν οι καλές υπηρεσίες».

Ο Έσπεν Μπαρθ Έιντε πρόσθεσε ότι το σαφές μήνυμα είναι ότι θα υπάρξει αξιολόγηση, ανασκόπηση, αλλά θα υπάρξει και συνέχεια για την UNFICYP.

«Για τις καλές υπηρεσίες εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αυτό που σκέφτονται οι πλευρές, διότι έχουν νόημα μόνον αν υπάρχει μια διαδικασία που θα υποστηρίξουν».

Ανέφερε ότι δεν θα ληφθούν κάποιες αποφάσεις τώρα, αλλά θα εξαρτηθεί από το τί θα προκύψει από την περίοδο προβληματισμού και θα πρέπει να καθοδηγηθεί από τους ηγέτες.

«Δεν έχει νόημα να έχουμε μια αποστολή καλών υπηρεσιών χωρίς την διαδικασία. Και αν υπάρξει μια διαδικασία, θα είναι εκεί και οι καλές υπηρεσίες, ως μία πολιτική λειτουργία και μέρος της εντολής του Γενικού Γραμματέα»

Σε ερώτηση μέχρι πότε θα παραμείνει στα καθήκοντά του, ο κ. Έιντε επανέλαβε παλαιότερη δήλωση ότι θα παραμείνει για όσο είναι σχετικός και κάποια στιγμή θα πάψει. Τέλος είπε ότι το όφελος της συγκεκριμένης κατηγορίας εργοδότησης από τον ΟΗΕ στην οποία ανήκει είναι ότι απασχολείσαι μόνο όταν σε χρειάζονται.

«Θα επανέλθω επ’ αυτού σε μεταγενέστερο στάδιο», κατέληξε.