Με απουσία ενθουσιασμού εκ μέρους των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων έγινε η ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας στις 16 Αυγούστου 1960, δήλωσε στο ΚΥΠΕ ο Πέτρος Παπαπολυβίου, Αναπληρωτής Καθηγητής Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου. Η απουσία ενθουσιασμού, όπως εξήγησε, οφειλόταν σε γεγονότα που προηγήθηκαν της ανακήρυξης καθώς και στην απογοήτευση των δύο κοινοτήτων από τη μη ευόδωση των αιτημάτων τους.

Αναφερόμενος στους κυριότερους σταθμούς που προηγήθηκαν της ανακήρυξης της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο κ. Παπαπολυβίου σημείωσε ότι η 16η Αυγούστου 1960 ήταν το τέλος της βρετανικής περιόδου στην Κύπρο, η οποία διήρκεσε 82 χρόνια, τονίζοντας ότι για να υπάρξει Κυπριακή Δημοκρατία έπρεπε πρώτα να μεσολαβήσει ο απελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ 1955-1959. «Ο σημαντικότερος σταθμός που προηγήθηκε της σημερινής επετείου είναι η υπογραφή των συμφωνιών της Ανεξαρτησίας, δηλαδή των Συμφωνιών της Ζυρίχης, οι οποίες επικυρώθηκαν στο Λονδίνο τον Φεβρουάριο του 1959», πρόσθεσε.

Μιλώντας για την 16η Αυγούστου 1960, ο Πέτρος Παπαπολυβίου επεσήμανε ότι υπήρξε μια μεγάλη τελετουργία που συνήθιζαν οι Βρετανοί όταν έφευγαν από μία αποικία, συμπληρώνοντας ότι η Κύπρος ήταν βρετανική αποικία από το 1925. Στα αξιομνημόνευτα εκείνης της ημέρας, όπως είπε στο ΚΥΠΕ, «σαφώς εντάσσεται η υπογραφή της κυπριακής ανεξαρτησίας από τον απερχόμενο Βρετανό κυβερνήτη, Σερ Χιου Φουτ, τον πρώτο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ’, τον Αντιπρόεδρο Φαζίλ Κιουτσούκ, παρουσία των μέχρι τότε προξένων και από την επόμενη ημέρα πρέσβεων της Ελλάδος και της Τουρκίας, και η ύψωση της κυπριακής σημαίας στο κτήριο της νυν Βουλής των Αντιπροσώπων, στο οποίο μέχρι τότε στεγαζόταν το Γραφείο Δημοσίων Πληροφοριών».

Την ίδια ημέρα, πρόσθεσε, είχαμε την άφιξη στο λιμάνι της Αμμοχώστου των αποσπασμάτων της ΕΛΔΥΚ και της ΤΟΥΡΔΥΚ, τα οποία έγιναν δεκτά με ενθουσιασμό από τις δύο κοινότητες.

Ακόμη, ο κ. Παπαπολυβίου ανέφερε ότι η 16η Αυγούστου ήταν μια ζεστή καλοκαιρινή ημέρα. «Όπως φαίνεται από τις κυπριακές εφημερίδες της εποχής, η ημέρα εκείνη δεν ήταν κάτι το ιδιαίτερο», σημείωσε, εξηγώντας ότι υπήρχε μια κούραση στον κόσμο γιατί είχε μεσολαβήσει πολύς χρόνος από τον Φεβρουάριο του 1959, όταν είχαν επικυρωθεί οι συμφωνίες της Ανεξαρτησίας. 

Επιπλέον, ο Πέτρος Παπαπολυβίου είπε ότι είχε καθυστερήσει η ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενώ η παράδοση της εξουσίας υπολογιζόταν να γίνει νωρίτερα. «Υπήρξε μεγάλη καθυστέρηση στη συμφωνία για την έκταση των βρετανικών βάσεων, ενώ είχαν προκύψει και διάφορα προβλήματα όπως η σύλληψη του τουρκικού πλοίου «Ντενίζ» που μετέφερε οπλισμό στους Τουρκοκυπρίους, τον Οκτώβριο του 1959», υπογράμμισε, προσθέτοντας ότι είχαν μεσολαβήσει και οι προεδρικές εκλογές του Δεκεμβρίου του 1959. 

Ο κ. Παπαπολυβίου εξέφρασε την αίσθηση ότι «αυτή η κόπωση μεγάλωσε την απουσία ενθουσιασμού στην πλειονότητα των Ελληνοκυπρίων οι οποίοι είχαν αγωνιστεί για την ένωση με την Ελλάδα, ένα αίτημα που χρονολογείται από τον 19ο αιώνα, και δεν πήραν αυτό που ήλπιζαν». Υπέδειξε ακόμη ότι αντίστοιχο αίσθημα υπήρχε και στο ριζοσπαστικό τμήμα της τουρκοκυπριακής κοινότητας το οποίο τη δεκαετία του 1950 είχε αντιτάξει τη διχοτόμηση ως απάντηση στο αίτημα των Ελληνοκυπρίων για ένωση (‘’Ya taksim, ya ölüm’’).

«Εάν η ανακήρυξη της κυπριακής ανεξαρτησίας γινόταν αμέσως μετά την επιστροφή του Μακαρίου στην Κύπρο τον Μάρτιο του 1959, σαφώς θα ήταν διαφορετικό το κλίμα», ανέφερε στο ΚΥΠΕ ο Πέτρος Παπαπολυβίου. «Τότε, παρά την απογοήτευση για τη μη επίτευξη της ένωσης, ο κόσμος βγήκε με ενθουσιασμό στους δρόμους για να υποδεχθεί τον Μακάριο και τους αγωνιστές της ΕΟΚΑ που είχαν βγει από τις φυλακές. Τα συλλαλητήρια εκείνη την περίοδο ήταν μαζικότατα», συμπλήρωσε.

Παράλληλα, εξήγησε ότι από το καλοκαίρι του 1959 είχε εκδηλωθεί αντίδραση στις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου, με πρώτο θέμα τον διαχωρισμό των δήμων, για τον οποίο οι δήμαρχοι της Αριστεράς και ο Θεμιστοκλής Δέρβης, αρχηγός του παραδοσιακού κόμματος της Δεξιάς, είχαν εκφράσει τις αντιρρήσεις τους. 

Ερωτηθείς για το δίδαγμα της σημερινής επετείου, ο κ. Παπαπολυβίου υπέδειξε ότι «η μετάθεση των εορτασμών της ανακήρυξης της Κυπριακής Δημοκρατίας από τη 16η Αυγούστου την 1η Οκτωβρίου δείχνει τις τεράστιες δυσκολίες που είχε να αντιμετωπίσει το νέο κράτος». Όπως εξήγησε, «αυτό είναι φυσιολογικό, αφού κανένα κράτος στον κόσμο δεν αποδέχεται εύκολα τις νέες πραγματικότητες». 

Το τραγικό στη δική μας περίπτωση, επεσήμανε, «ήταν ότι πρώτα ήρθε ο διαχωρισμός του 1963-1964, δηλαδή ο εγκλεισμός των Τουρκοκυπρίων στους θυλάκους, και μετά ακολούθησαν το πραξικόπημα και η τουρκική εισβολή του 1974, που υπονόμευσαν τη μέχρι τότε πορεία της Κυπριακής Δημοκρατίας». «Εάν υπήρξε μια πιο ομαλή εξέλιξη, τα πράγματα θα ήταν εντελώς διαφορετικά. Το τεράστιο πλήγμα δόθηκε το καλοκαίρι του 1974», κατέληξε.