Εκπνέει στις 30 Ιουνίου η διορία που έχει δοθεί στους δικαιούχους υπηκόους χωρών-μελών της ΕΕ να υποβάλουν αίτηση στο βρετανικό Υπουργείο Εσωτερικών για την απόκτηση του καθεστώτος εγκατεστημένου (settled) ή προ-εγκατεστημένου (pre-settled) κατοίκου.

Η έγκαιρη αίτηση συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση για να εξασφαλίσει ένας Ευρωπαίος πολίτης το δικαίωμα μόνιμης διαμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά και να διασφαλίσει το δικαίωμα εργασίας, ασφάλισης, δωρεάν υγειονομικής περίθαλψης κτλ.

Η διευθέτηση αυτή, που ακολουθεί την υλοποίηση του Brexit, ορίζει πως δικαίωμα υποβολής αίτησης έχουν οι Ευρωπαίοι πολίτες που ζούσαν στο Ηνωμένο Βασίλειο πριν από τις 31 Δεκεμβρίου 2020. 

Σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών, έως το τέλος Μαρτίου είχαν υποβληθεί 5.301.470 αιτήσεις (οι 311.870 από άτομα που η αρχική αίτησή τους είχε απορριφθεί). 

Από Κύπριους υπηκόους έχουν υποβληθεί 22.930 αιτήσεις. Εξ αυτών οι 8.390 αιτούντες έλαβαν καθεστώς εγκατεστημένου κατοίκου (για άτομα που ζουν ήδη πάνω από πέντε χρόνια στο Ην. Βασίλειο) και οι 13.840 καθεστώς προ-εγκατεστημένου κατοίκου (με διαμονή κάτω των πέντε ετών). Οι υπόλοιπες 700 αιτήσεις είτε έχουν απορριφθεί, είτε αποσύρθηκαν είτε κρίθηκαν άκυρες.

Οι περισσότερες αιτήσεις έχουν υποβληθεί από Πολωνούς (931.140), Ρουμάνους (852.310) και Ιταλούς (478.830).

Όποιος δεν έχει υποβάλει έγκυρη αίτηση έως τις 30 Ιουνίου θα υπάγεται στο νέο μεταναστευτικό σύστημα του Ηνωμένου Βασιλείου, που αντιμετωπίζει τους πολίτες της ΕΕ όπως ακριβώς τους πολίτες τρίτων χωρών, με  αυστηρά κριτήρια για την έκδοση βίζας εργασίας, ανάλογα με την ειδίκευση και τις απολαβές.

Σύμφωνα με οργανώσεις προάσπισης των δικαιωμάτων των Ευρωπαίων πολιτών στο Ην. Βασίλειο, εκκρεμεί η έγκριση 320.000 αιτήσεων για ‘settled’ ή ‘pre-settled’ στάτους. Αυτό δημιουργεί τον κίνδυνο πολίτες με δικαίωμα διαμονής στη χώρα να χάσουν τα δικαιώματά τους από την 1η Ιουλίου.

Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος για παιδιά, συνταξιούχους ή συζύγους Ευρωπαίων πολιτών που κατάγονται από τρίτη χώρα, καθώς επίσης για θύματα βίας, αστέγους και παιδιά ή ηλικιωμένους σε δομές περίθαλψης. 

«Για να υποβάλει κανείς αίτηση για settled ή pre-settled στάτους το μόνο που χρειάζεται είναι να κατοικούσε στη χώρα πριν από τις 31 Δεκεμβρίου. Αλλά για να είναι προστατευμένος μετά από τις 30 Ιουνίου αν δεν έχει λάβει το απαιτούμενο στάτους, θα πρέπει να ασκεί δικαιώματα που προκύπτουν από συνθήκες της ΕΕ, δηλαδή να εργάζεται, να είναι αυτοαπασχολούμενος, φοιτητής ή οικονομικά αύταρκες άτομο», εξήγησε καθηγήτρια νομικής του Κέμπριτζ και αναπληρώτρια διευθύντρια της οργάνωσης UK in a Changing Europe Κάθριν Μπάρναρντ.