Γράφει ο C. Raja Mohan*

Δεν είναι περίεργο που η φρικτή επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ το Σαββατοκύριακο 7 & 8 Οκτωβρίου απέκτησε γρήγορα μια εσωτερική πολιτική διάσταση στην Ινδία. Τις τελευταίες ημέρες, διάφορα άρθρα ανέφεραν τη δυσκολία του Κόμματος του Κογκρέσου να αντιδράσει στην τρομοκρατική επίθεση στο Ισραήλ. Εκεί που το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης απέτυχε καθαρά, το κυβερνών BJP ήταν ξεκάθαρο στην καταδίκη της τρομοκρατικής επίθεσης και στην έκφραση αλληλεγγύης προς το Ισραήλ. Αυτό, με τη σειρά του, προκάλεσε μια νέα σπίθα στην αντιπαράθεση των δύο κομμάτων σχετικά με τη δέσμευση να καταπολεμήσουν την τρομοκρατία κατά την προεκλογική περίοδο. Η διαδραστική πολιτική δυναμική μεταξύ της Ινδίας και της Μέσης Ανατολής περιορίζεται βαθύτερα. Η γεωπολιτική της Μέσης Ανατολής τον 20ο αιώνα αναπόφευκτα διασταυρώθηκε με τις διεθνείς σχέσεις της Νότιας Ασίας και απέκτησε πιο έντονο χαρακτήρα μετά τον Διαχωρισμό (Ινδίας – Πακιστάν το 1947).  Ωστόσο, η φύση αυτής της αλληλεπίδρασης έχει αλλάξει τον 21ο αιώνα. Καθώς η Μέση Ανατολή εξελίχθηκε τις τελευταίες δεκαετίες, το ίδιο συνέβη και με την ινδική σκέψη. Αλλά οι αλλαγές στην ινδική πολιτική στη Μέση Ανατολή ήταν πιο σημαντικές κατά τη διάρκεια της θητείας του πρωθυπουργού Narendra Modi.

Ξεχωρίζουν πέντε γενικές αλλαγές. Η πρώτη ήταν η απόφαση του πρωθυπουργού Modi να βγάλει τη σχέση της Ινδίας με το Ισραήλ από το συρτάρι. Βέβαια, ήταν ο Πρωθυπουργός του Κογκρέσου Rajiv Gandhi που τερμάτισε την πολιτική των αποστάσεων από το Ισραήλ και ακολούθησε  ο P V Narasimha Rao καθιερώνοντας πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με το Τελ Αβίβ. Ο Atal Bihari Vajpayee έχτισε πάνω σ’ αυτά τα θεμέλια και έβαλε τέλος στην απροθυμία του Νέου Δελχί να φιλοξενήσει τον Ισραηλινό πρωθυπουργό. Όμως, η κυβέρνηση του UPA, υπό την πίεση της Αριστεράς και τη σύγχυση του Κογκρέσου σχετικά με τη Μέση Ανατολή, επέστρεψε στην επιφυλακτικότητα και φρέναρε την εμβάθυνση των δεσμών ασφαλείας με το Ισραήλ. Ο Modi, αντίθετα, απέρριψε τις παραδοσιακές αναστολές του Δελχί για την αναγνώριση της αυξανόμενης σύγκλισης συμφερόντων μεταξύ Ινδίας και Ισραήλ. Έγινε επίσης ο πρώτος πρωθυπουργός της Ινδίας που επισκέφθηκε το Ισραήλ.

Δεύτερον, η κυβέρνηση του NDA προσπάθησε να ευθυγραμμίσει τη θέση της Ινδίας πιο κοντά στην πραγματικότητα. Ενώ το Κογκρέσο συνεχίζει να πιστεύει ότι το Δελχί πρέπει να φέρει (ή τουλάχιστον να προσποιείται) τον σταυρό της «παλαιστινιακής υπόθεσης», η κυβέρνηση έχει συμβιβαστεί με το γεγονός ότι αρκετές αραβικές χώρες έχουν αρχίσει να βελτιώνουν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ χωρίς προϋποθέσεις. Ο βίαιος θρησκευτικός εξτρεμισμός της Χαμάς και άλλων οργανώσεων απειλεί όχι μόνο το Ισραήλ αλλά και τα μετριοπαθή αραβικά κράτη στη Δυτική Ασία. Αυτές οι κοινές ανησυχίες έχουν αφήσει μεγάλο περιθώριο για συνεργασία μεταξύ του Ισραήλ και πολλών αραβικών κρατών. Είναι κρίμα που η εξτρεμιστική πολιτική του πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου εμπόδισε το Ισραήλ να εκμεταλλευτεί πλήρως τις δυνατότητες οικοδόμησης μιας «Νέας Μέσης Ανατολής» σε συνεργασία με τους Άραβες. Οι διαιρέσεις εντός της Παλαιστίνης, επίσης, έχουν γίνει βαθιές μεταξύ της Παλαιστινιακής Αρχής στη Ραμάλα και της Χαμάς στη Γάζα. Σε αντίθεση με την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη, η ινδική κυβέρνηση δεν εγκαταλείπει την Παλαιστίνη, αντίθετα διατηρεί σταθερούς δεσμούς με την Παλαιστινιακή Αρχή ενώ ο Modi επισκέφτηκε τη Ραμάλα το 2018. Η κυβέρνηση συνεχίζει να υποστηρίζει μια λύση δύο κρατών για εκτόνωση της κρίσης στις σχέσεις Ισραήλ-Παλαιστίνης. Η κυβέρνηση Modi, ωστόσο, δεν είναι πρόθυμη να παρακάμψει το ζήτημα της τρομοκρατίας όπως έκανε η Επιτροπή Εργασίας του Κογκρέσου ή να κρυφτεί πίσω από «πρωταρχικά αίτια» (το Παλαιστινιακό ζήτημα) για να μείνει σιωπηλή για την επίθεση της Χαμάς. «Οι βασικές αιτίες», θα μπορούσε να θυμίσει κάποιος, είναι επίσης μέρος των επιχειρημάτων του Πακιστάν ότι δεν μπορεί να υπάρξει ειρήνη με την Ινδία (και κανένα τέλος στη διασυνοριακή τρομοκρατία) μέχρι να επιλυθεί το ζήτημα του Κασμίρ προς όφελός του.

Τρίτη αλλαγή, η πολιτική εστίαση στην τρέχουσα αλληλεγγύη της Ινδίας προς το Ισραήλ συγκαλύπτει τον εκπληκτικό μετασχηματισμό των δεσμών του Δελχί με τον αραβικό κόσμο την τελευταία δεκαετία. Παρ’ όλη τη ρητορική της για την υποστήριξη των αραβικών αιτιών, η προηγούμενη κυβέρνηση πάλεψε να εκσυγχρονίσει τη σχέση με τις αραβικές χώρες. Υπό την τωρινή κυβέρνηση, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος έχουν αναδειχθεί ως σημαντικοί στρατηγικοί εταίροι. Αν στο παρελθόν η Ινδία ταλαιπωρήθηκε από την μερκαντιλιστική (εμποροκρατική) προσέγγισή της στον πλούσιο σε πετρέλαιο Κόλπο, η νέα κατεύθυνση υπόσχεται να συμβάλει μαζικά στην οικονομική ανάπτυξη.

Τέταρτον, η κυβέρνηση τερμάτισε την παραδοσιακή αντιδυτική στάση της Ινδίας στη Μέση Ανατολή. Ο περιορισμός του αγγλοαμερικανικού ρόλου στην περιοχή ήταν μεταξύ των κύριων στόχων της ινδικής διπλωματίας στα χρόνια του Νεχρού. Καθώς η ινδική εξωτερική πολιτική απέκτησε έναν πιο ριζοσπαστικό προσανατολισμό στη δεκαετία του ‘70, το αντιδυτικό αίσθημα έγινε η επίσημη γραμμή. Σήμερα, η Ινδία βρίσκεται σε μία εντελώς διαφορετική κατάσταση καθώς συνεργάζεται με τις ΗΠΑ, το Ισραήλ και τα ΗΑΕ στον όμιλο I2U2. Το Δελχί συνεργάστηκε με τις ΗΠΑ, την Ευρώπη, τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για την κατασκευή ενός διαδρόμου μεταξύ της Ινδικής Υποηπείρου και της Ευρώπης μέσω της Αραβικής Χερσονήσου. Η ξεκάθαρη κριτική της Ινδίας στην τρομοκρατία της Χαμάς την τοποθετεί στην ίδια πλευρά με τη Δύση, ακόμη και όταν η Ρωσία, η Κίνα και μεγάλο μέρος του παγκόσμιου Νότου προσπαθούν να κρατήσουν ίσες αποστάσεις σε σχέση με την τρομοκρατική επίθεση. Η σαφήνεια της απάντησης της Ινδίας υπογραμμίζει την εξωτερική της πολιτική. Εάν η άρνηση καταδίκης της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία διαμορφώθηκε από την ανάγκη προστασίας των μακροχρόνιων δεσμών με τη Μόσχα, η ένθερμη υποστήριξη του Δελχί στο Τελ Αβίβ έχει τις ρίζες του στην περίοπτη θέση του τρομοκρατικού ζητήματος στα θέματα εθνικής ασφάλειας της Ινδίας.

Τέλος, η μεγαλύτερη αλλαγή στην πολιτική της Ινδίας για τη Μέση Ανατολή υπό τον Modi που παραμένει υποτιμημένη είναι η αποσύνδεση της περιφερειακής διπλωματίας της Ινδίας από τη θρησκεία. Η διχοτόμηση της Υποηπείρου με βάση τη θρησκεία και η προσπάθεια του Πακιστάν να κινητοποιήσει υποστήριξη στη Μέση Ανατολή στο όνομα της ισλαμικής αλληλεγγύης περιέπλεξε σοβαρά την εμπλοκή της Ινδίας στην περιοχή. Εάν η αντίδραση του Κογκρέσου στις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή συνεχίζει να διαμορφώνεται από το θρησκευτικό ζήτημα, πολλοί από την ινδουιστική δεξιά, επίσης, τείνουν να βλέπουν την περιοχή μέσα από το πρίσμα της πίστης. Η κοινή θρησκευτική ταυτότητα με τη Μέση Ανατολή κυριαρχεί επίσης στον πολιτικό λόγο στο Πακιστάν. Η πρόσφατη ιστορία της περιοχής δείχνει πώς ο εθνικισμός, η εθνότητα, ο φυλετισμός και ο σεχταρισμός συνεχίζουν να υπερισχύουν της υποτιθέμενης ισλαμικής αλληλεγγύης. Εάν η πραγματιστική επιδίωξη κοινών συμφερόντων με τον αραβικό κόσμο έχει αποφέρει πολλά κέρδη για το Δελχί τα τελευταία χρόνια, το πλαίσιο της θρησκευτικής συγγένειας έχει αποφέρει ελάχιστα οφέλη στο Πακιστάν.

Καθώς η τρέχουσα τραγωδία ωθεί την πολιτική της Μέσης Ανατολής σε μια νέα και επικίνδυνη στιγμή, ένα είναι βέβαιο – η περιοχή απαιτεί μεγαλύτερη ινδική συμβολή στη σταθερότητα και την ευημερία της. Η ινδική πολιτική σκηνή, με τη σειρά της, πρέπει να εγκαταλείψει τον αυτοαναφορικό της λόγο χωρίς σεβασμό στις δομικές τάσεις στη Μέση Ανατολή και να οικοδομήσει μια νέα εθνική συναίνεση για την εμπλοκή της στην περιοχή

* Ανώτερος συνεργάτης του Asia Society Policy Institute του Δελχί και συντάκτης διεθνών υποθέσεων για την The Indian Express