Στην πρώτη δεκάδα με τις πιο ξενοφοβικές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης,  κατατάσσει την Κύπρο η Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα που δημοσιεύτηκε από το Πανεπιστημιακό Κέντρο Ερευνών Πεδίου του Πανεπιστημίου Κύπρου. Πρόκειται για την πιο σημαντική στην Ευρώπη κοινωνική συγκριτική έρευνα που διενεργείται κάθε δύο χρόνιακαι καταγράφει την ύπαρξη ισχυρών ξενοφοβικών στάσεων στην Κύπρο, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας για το 2022. 

Τα αποτελέσματα αναδεικνύουν τον ρόλο της πολιτείας στην καθιέρωση ενός Εθνικού Σχεδίου Ένταξης των μεταναστών που χρειάζεται να απευθύνεται με μια ολιστική ματιά στο ζήτημα της μετανάστευσης.

Το ΠΑΚΕΠΕ εξηγεί ότι σήμερα, η ξενοφοβία μπορεί μεν να μην έχει εξασθενίσει, «ωστόσο διαθέτουμε τα κατάλληλα εργαλεία για να την αναγνωρίσουμε και άρα να τη διαχειριστούμε και ως ένα τέτοιο αξιόπιστο εργαλείο μπορούμε να δούμε και την Ευρωπαϊκή Κοινωνική Έρευνα».

Σύμφωνα με το ΠΑΚΕΠΕ, η έρευνα «αποτελεί τη σοβαρότερη ερευνητική υποδομή της ΕΕ για συλλογή δεδομένων που αφορούν κοινωνικά ζητήματα», πραγματοποιείται κάθε δυο χρόνια σε πάνω από 30 ευρωπαϊκές χώρες και, «συνεπώς, δεν επιτρέπει μόνο τη διαπίστωση της υπάρχουσας κατάστασης σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, αλλά και διαχρονικές συγκρίσεις για εντοπισμό αλλαγών μέσα στον χρόνο, στην ίδια χώρα αλλά και συγκρίσεις κάθε χώρας με όλες τις υπόλοιπες».

Αποτελέσματα Κύπρου

Από την πιο πρόσφατη συλλογή δεδομένων στην Κύπρο, όταν οι συμμετέχοντες ερωτήθηκαν αν θα πρέπει να επιτρέπεται η μετανάστευση στην Κύπρο ατόμων ίδιας εθνοτικής καταγωγής, όπως είναι η πλειοψηφία των κατοίκων του νησιού, το 58% συμφώνησε σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.Ωστόσο, σύμφωνα με το ΠΑΚΕΠΕ, η πλειοψηφική αυτή συμφωνία μετατρεπόταν σε άρνηση όταν η ερώτηση έκανε λόγο για άτομα είτε διαφορετικής καταγωγής ή που έρχονται από φτωχότερες μη-ευρωπαϊκές χώρες. Το 65% διαφωνεί σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό με τη μετανάστευση ατόμων διαφορετικής εθνότητας, ποσοστό που φτάνει τα 66% όταν πρόκειται για άτομα από φτωχότερες χώρες εκτός της Ευρώπης.«Η παραπάνω “αντίθεση” μεταξύ των στάσεων απέναντι στη μετανάστευση ατόμων ίδιας και διαφορετικής εθνοτικής καταγωγής υποδηλώνει την ύπαρξη ισχυρών ξενοφοβικών στάσεων στην Κύπρο: από τη μία εκδηλώνεται μια ήπια συμφωνία προς τη μετανάστευση ατόμων ίδιας εθνότητας με αυτήν της πλειοψηφίας των κατοίκων του νησιού. Από την άλλη, όμως, για άτομα που θα χαρακτηρίζονταν “ξένα” (διαφορετική εθνικότητα) η συμφωνία μετατρέπεται σε άρνηση», αναφέρει το ΠΑΚΕΠΕ.Με τη στάση της αυτή, η Κύπρος συγκαταλέγεται μέσα στις 10 πιο ξενοφοβικές χώρες που έλαβαν μέρος στην ΕΚΕ (από τις 31 συνολικά), σημειώνεται και προστίθεται ότι οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι στην πλειοψηφία τους, φαίνεται να διαφέρουν σημαντικά από τη γενικότερη στάση στην Ευρώπη, καθώς στην Κύπρο σημειώνονται πιο αρνητικές στάσεις από ότι στην Ευρώπη κατά μέσο όρο.Επιπλέον, οι στάσεις προς τη μετανάστευση φαίνεται να αφήνουν, ως έναν βαθμό, ένα γεωγραφικό αποτύπωμα με τις Βόρειες και Δυτικές χώρες να αξιολογούν κατά μέσο όρο πιο θετικά τη μετανάστευση.Το 44% των συμμετεχόντων δήλωσε πως πιστεύει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό ότι η μετανάστευση κάνει κακό στην οικονομία. Παρομοίως, το 49% πιστεύει ότι κάνει επίσης κακό και στην πολιτιστική ζωή της Κύπρου.Μάλιστα, η πλειοψηφία των συμμετεχόντων (48%) δηλώνει πως με την άφιξη ατόμων από άλλες χώρες η Κύπρος γίνεται ένα χειρότερο μέρος για να ζει κανείς, σύμφωνα με το ΠΑΚΕΠΕ.«Οι παραπάνω απαντήσεις φανερώνουν την επικράτηση ενός αισθήματος απειλής και συγκεκριμένα, ρεαλιστικής και συμβολικής απειλής», αναφέρεται.Το ΠΑΚΕΠΕ αναφέρει επίσης ότι οι ρεαλιστικές απειλές (η λέξη ‘ρεαλιστική’ δεν δηλώνει την ύπαρξη πραγματικών απειλών και αφορά μόνο την υποκειμενική αντίληψη του ατόμου) έχουν να κάνουν με τον φόβο που αφορά φυσικούς κινδύνους, για παράδειγμα κινδύνους για τη σωματική ακεραιότητα του ατόμου, για την υγεία του ή, στην προκειμένη περίπτωση, για την οικονομική του ευημερία.Παρομοίως, οι συμβολικές απειλές αφορούν το αίσθημα κινδύνου που μπορεί να προκύψει μέσα από τη σύγκρουση της κοσμοθεωρίας ενός ατόμου ή μιας ομάδας με μια άλλη «ξένη» αντίληψη των πραγμάτων. Τέτοιες απειλές αφορούν τη θρησκεία, τις αξίες, τα ήθη και τα έθιμα, και την παράδοση.Στην ΕΚΕ παρατηρείται, σύμφωνα με την ανακοίνωση, επιδείνωση των στάσεων προς τη μετανάστευση μεταξύ των ετών 2018-2020 σε συγκεκριμένα ερωτήματα, πράγμα που φαίνεται να οφείλεται κυρίως στην ύπαρξη ισχυρών συμβολικών απειλών.«Ενδεχομένως να παρατηρείται μια επικεντρωμένη επιδείνωση στην υποκατηγορία των αιτητών ασύλου από τρίτες χώρες, οι οποίοι αποτέλεσαν σε αυτή την περίοδο και τον κύριο στόχο ξενοφοβικών ΜΜΕ αλλά και επίσημου πολιτικού ξενοφοβικού λόγου ασφαλειοποίησης από την πλευρά κυβερνητικών αξιωματούχων», αναφέρεται.Παρόλα αυτά, προστίθεται, στην Κύπρο παρατηρείται μείωση της αντίθεσης με τη γενική ιδέα της μετανάστευσης διαχρονικά.Συγκεκριμένα, στον Γύρο 10 της ΕΚΕ, οι στάσεις προς τη μετανάστευση εμφανίζουν σημάδια σταδιακής βελτίωσης έπειτα από το 2012, όπου καταγράφηκαν και οι πιο αρνητικές στάσεις ίσως λόγω των υψηλών ρεαλιστικών απειλών που επικρατούσαν μέσα σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης και μνημονίου.Η μη δραματική επιδείνωση των στάσεων προς τη μετανάστευση σε μια περίοδο συλλογής δεδομένων με έντονα μεταναστευτικά ρεύματα προς την Κύπρο και ξενοφοβικό λόγο «και από την επίσημη πλευρά της κυβέρνησης σε αυτή την περίοδο», δείχνει γενικά να μετριάζεται από γενεαλογικές διαφορές όπου οι νεότερες γενιές φαίνονται να έχουν σημαντικά βελτιωμένες στάσεις προς τη μετανάστευση σε σχέση με την παλιότερη γενιά, αναφέρεται.Το ΠΑΚΕΠΕ θεωρεί ότι τα ευρήματα αυτά δεν προκαλούν εφησυχασμό, αποτελούν, όμως, μια δημιουργική βάση για παρεμβάσεις που σκοπό έχουν την ευαισθητοποίηση του κοινού και τη βελτίωση των σχέσεων μεταξύ γηγενούς και μεταναστευτικού πληθυσμού.

Εθνικό Σχέδιο ένταξης μεταναστώνΤα αποτελέσματα της ΕΚΕ, σύμφωνα με το ΠΑΚΕΠΕ, αναδεικνύουν τον ρόλο της πολιτείας στην καθιέρωση ενός Εθνικού Σχεδίου Ένταξης των μεταναστών που χρειάζεται να απευθύνεται με μια ολιστική ματιά στο ζήτημα της μετανάστευσης: από την ενσωμάτωση των μεταναστών και προσφύγων στην κοινωνία (σε αντίθεση με την περιθωριοποίηση τους σε κέντρα φιλοξενίας), την ανάπτυξη ενός συμπεριληπτικού προγράμματος εκπαίδευσης, την ένταξη των μεταναστών στην κυπριακή αγορά εργασίας και την επαφή με τον γηγενή πληθυσμό.

Ένα τέτοιο κρατικό σχέδιο, αναφέρεται, προϋποθέτει «την απαραίτητη μετατόπιση από τις αναπαραστάσεις για τον Μετανάστη ως μια απειλή, σε μια πιο ανθρωπιστική αναπαράσταση που βλέπει τον μεταναστευτικό πληθυσμό ως μια ευκαιρία ανάπτυξης της Κύπρου κάτι που συμβαίνει όπως είδαμε από τα αποτελέσματα αυτής της έρευνας σε πολλές άλλες ευρωπαϊκές χώρες».