Ακόμα 15 γύπες από την Ισπανία έφτασαν στην Κύπρο τον Δεκέμβριο σε μια προσπάθεια να διασωθεί το είδος στην Κύπρο, το οποίο απειλείται υπό εξαφάνιση. Ωστόσο, οι ειδικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για την ευρεία και ανεξέλεγκτη χρήση γεωργικών δηλητηρίων στην Κύπρο και στην ανάγκη αυστηροποίησης των ποινών, που ευθύνονται για τουλάχιστον 56 θανάτους των άγριων αυτών πτηνών τα τελευταία 27 χρόνια.

Κι ενώ οι γύπες υπήρχαν στο κυπριακό οικοσύστημα για εκατομμύρια χρόνια και πριν από 60-70 χρόνια υπήρχαν εκατοντάδες από αυτούς στο νησί, σήμερα ο πληθυσμός του ανέρχεται μόλις σε 29, ενώ οι 15 γύπες που έφτασαν από την Ισπανία αναμένεται να απελευθερωθούν σε έξι με οκτώ μήνες. Από τους 29 γύπες οι 25 είναι γύπες που εισήχθησαν τα προηγούμενα χρόνια από την Ισπανία, ενώ οι τέσσερεις είναι κυπριακοί ή κρητικοί απόγονοι, που έφτασαν στην Κύπρο με παλαιότερο πρόγραμμα.

Όπως εξήγησε στο ΚΥΠΕ ο κτηνίατρος και εξωτερικός συνεργάτης του Ταμείου Θήρας Κωνσταντίνος Αντωνίου, πρόκειται για μια προσπάθεια που γίνεται μέσω του Ευρωπαϊκού Προγράμματος «Ζωή με τους Γύπες», με το οποίο εισάγονται γύπες από κέντρα επανένταξης στο εξωτερικό όπως της Ισπανίας ή παλαιότερα της Κρήτης και μετά από σύντομη προσαρμογή οι γύπες απελευθερώνονται. Επίσης τους τοποθετούν δακτυλίδια και πομπούς με τους οποίους παρακολουθούνται. Το πρόγραμμα προνοεί επίσης και άλλες δράσεις όπως ενημέρωση του κοινού και των αγροτών για τα επικίνδυνα φυτοφάρμακα και δηλητήρια.

Όπως ανέφερε, στην Κύπρο υπήρχαν πολλοί γύπες και ο κύριος λόγος εξαφάνισής τους είναι τα φυτοφάρμακα.

Σύμφωνα με στοιχεία του BirdLife Cyprus μεταξύ 1996 and 2023 καταγράφηκαν 70 θάνατοι γυπών. Από αυτούς οι 56 ήταν λόγω δηλητηρίασης, 4 λόγω πρόσκρουσης και ηλεκτροπληξίας στο δίκτυο της ΑΗΚ, 4 από άγνωστη αιτία, 3 λόγω πυροβολισμού, 2 λόγω δηλητηρίασης με μόλυβδο και ένας λόγω αποπροσανατολισμού και εξάντλησης.

Όπως σημειώνεται από τον οργανισμό BirdLife Cyprus για κάθε ζώο που εντοπίζεται δηλητηριασμένο στην ύπαιθρο, πολλά άλλα δηλητηριάζονται και δεν εντοπίζονται ποτέ.

Περιστατικό μαζικής δηλητηρίασης το 2022

Τον Μάιο του 2022, περιστατικό μαζικής δηλητηρίασης στην κυπριακή ύπαιθρο είχε ως επίπτωση την εξάλειψη του μισού πληθυσμού γυπών της Κύπρου.

Όπως εξήγησε στο ΚΥΠΕ η Συντονίστρια Προγραμμάτων του BirdLife Cyprus Μέλπω Αποστολίδου, στο συγκεκριμένο περιστατικό βρέθηκε νεκρός γύπας που έφερε πομπό παρακολούθησης. Μετά από τοξικολογικές εξετάσεις και νεκροψία διαπιστώθηκε ότι η αιτία θανάτου του ήταν η δηλητηρίαση με μεθομύλη (το γνωστό φυτοπροστατευτικό lannate). Την επόμενη μέρα ελέγχθηκαν οι αποικίες και είδαν ότι οι δύο φωλιές είχαν μέσα νεκρούς νεοσσούς και έγινε καταγραφή πληθυσμού τις επόμενες μέρες και έλειπαν εννέα πουλιά. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που έγιναν τότε χάθηκε ο μισός πληθυσμός της Κύπρου.

Ο δρ. Αντωνίου εξήγησε ότι οι γύπες κινούνται μαζί και μόλις εντοπίσουν ένα ψόφιο ζώο τρώνε όλοι από το ίδιο και σε περίπτωση, που είναι δηλητηριασμένο, μπορεί να χαθούν όλοι μαζικά.

Εξήγησε ότι αγρότες που έχουν πρόβλημα με αλεπούδες ή σκύλους κυνηγών, μπορεί να εμποτίζουν ένα νεκρό ζώο με δηλητήριο lannate, ώστε να το φάνε και να δηλητηριαστούν, πρακτική η οποία απαγορεύεται. Παράλληλα απαγορεύεται και η κατοχή αυτών των δηλητηρίων, ωστόσο υπάρχει τεράστια έξαρση στη χρήση τους, αφού τα προμηθεύονται παράνομα από τα κατεχόμενα.

Σημείωσε ότι γίνεται προσπάθεια να εντοπιστούν και να τιμωρηθούν παραδειγματικά αυτοί που προβαίνουν σε αυτή την πρακτική, ωστόσο είναι πολύ δύσκολο να εντοπιστεί αυτός που το έκανε, αλλά και να αποδειχθεί ότι προέβη σε δηλητηρίαση. Πρόσθεσε ότι υπάρχει ανάγκη αλλαγής του νόμου, αφού παρά το γεγονός ότι τα πρόστιμα για δηλητηριάσεις είναι πολύ υψηλά και αποτρεπτικά, οι ποινές για κατοχή δηλητηρίων δεν είναι και τόσο αποτρεπτικές.

«Αν δείτε πόσες δηλητηριάσεις έχουμε είναι καθαρά από τύχη που έχουμε ακόμα, όχι μόνο γύπες στην Κύπρο, αλλά και οποιουσδήποτε άλλους θηρευτές, αρπαχτικά πουλιά, που είναι στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας και είναι αυστηρώς προστατευόμενα», ανέφερε.

Εξήγησε ότι οι γύπες είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κυπριακής βιοποικιλότητας, υπάρχουν στην Κύπρο για εκατομμύρια χρόνια και ο λόγος που εξαφανίστηκαν είναι καθαρά ανθρωπογενής. Οι γύπες, σημείωσε, είναι σημαντικοί γιατί είναι στην κορυφή της τροφικής αλυσίδας και έχουν ένα μοναδικό ρόλο στο οικοσύστημα της Κύπρου, αφού καθαρίζουν τα ψοφίμια. Ανέφερε ακόμα ότι ευθύνεται ο άνθρωπος για τη μείωση του πληθυσμού των αγρινών και άλλων θηλαστικών που είναι η κύρια τους τροφή, ενώ είπε ότι «έχουμε ευθύνη να αποκαταστήσουμε το οικοσύστημα στο οποίο βασίζονται αλλά και να αποκαταστήσουμε τους πληθυσμούς τους». 

Ακόμα 4-5 χρόνια για να αρχίσει να αναπαράγεται το είδος

Εξάλλου ο υπεύθυνος ο Επαρχιακός Λειτουργός Πάφου του Ταμείου Θήρας και υπεύθυνος για παρακολούθηση των πομπών που τοποθετούνται στους γύπες, Χάρης Χατζηστυλλής, ανέφερε στο ΚΥΠΕ ότι όλοι οι γύπες που υπάρχουν αυτή τη στιγμή στο κυπριακό οικοσύστημα είναι νεαροί και προκειμένου να μπορέσουν να αναπαραχθούν θα χρειαστούν άλλα τέσσερα με πέντε χρόνια.

Όπως ανέφερε, είναι κυρίως ισπανικά πουλιά που εισήχθησαν στην Κύπρο τα τελευταία δύο χρόνια. Υπήρχε, πρόσθεσε, ένας πληθυσμός από κυπριακούς γύπες και γύπες που ήρθαν από την Κρήτη τα τελευταία δέκα χρόνια, οι οποίοι μπήκαν σε κατάσταση αναπαραγωγής, ωστόσο στην πορεία δηλητηριάστηκαν και οι έξι γονείς και η Κύπρος έμεινε ξανά χωρίς αναπαραγόμενο πληθυσμό.

Ο κ. Χατζηστυλλής σημείωσε ότι αυτή τη στιγμή τα μέτρα διαχείρισης είναι πολύ βελτιωμένα, αφού τα μέσα τηλεπαρακολούθησης είναι πολύ πιο εξελιγμένα και επιτρέπουν τον άμεσο εντοπισμό ενός γύπα που δηλητηριάζεται. Πομπούς παρακολούθησης φέρουν όχι μόνο οι γύπες, αλλά και οι αετοί. 

Παράλληλα ανέφερε ότι τα πρόστιμα του Ταμείο Θήρα σε περίπτωση δηλητηρίασης είναι ιδιαίτερα αποτρεπτικά.

«Ήδη έχουμε καταγγελίες για χρήση δηλητηρίων. Σε μια περίπτωση εκδόθηκε εξώδικο ύψους 21.000 που πληρώθηκε και η υπόθεση θα οδηγηθεί στο δικαστήριο», ανέφερε.

Ωστόσο σημείωσε ότι είναι πολύ πιο εύκολο να εντοπιστεί η παράνομη χρήση αυτών των φυτοπροστατευτικών σε γεωργικά προϊόντα. Οι ποινές όμως σε μια τέτοια περίπτωση δεν είναι ιδιαίτερα αποτρεπτικές, με το πρόστιμο να κυμαίνεται γύρω στις 2000 ευρώ.

Ο κ. Χατζηστυλλής τόνισε με τη σειρά του την ανάγκη να αυστηροποιηθούν οι νομοθεσίες πέραν της νομοθεσία της Θήρας, αφού εμπλέκονται και άλλες υπηρεσίες όσον αφορά την κατοχή και χρήση παράνομων φυτοφαρμάκων.

«Αυτό που πρέπει να καταλάβουν όλοι είναι ότι η τοποθέτηση δηλητηρίου μένει για πάντα στο περιβάλλον και έχει επιπτώσεις σε όλη τη τροφική αλυσίδα», σημείωσε.

Παράλληλα εξέφρασε αισιοδοξία ότι ο πληθυσμός των γυπών θα τα πάει καλύτερα αυτή τη φορά, αφού τα μέσα της τεχνολογίας παρακολούθησης είναι πολύ πιο προχωρημένα απ’ ό,τι στο παρελθόν.

Το πρόγραμμα «Ζωή με τους Γύπες» είναι ένα στοχευμένο πρόγραμμα για τη προστασία του Πυρόχρου Γύπα στην Κύπρο. Στην τετραετή προσπάθεια συμμετείχαν (2019-2023), o Πτηνολογικός Σύνδεσμος, η Υπηρεσία Θήρας και Πανίδας, το Κυπριακό Ίδρυμα Προστασίας του Περιβάλλοντος – Terra Cypria και ο διεθνής οργανισμός Vulture Conservation Foundation.

Βάσει μελέτης που εκπόνησε το Vulture Conservation Foundation, προβλέπεται ότι ο κυπριακός πληθυσμός θα εξαφανιστεί μέσα στα επόμενα 15 χρόνια, αν η συχνότητα δηλητηριάσεων παραμείνει στα υψηλά επίπεδα που βρίσκεται σήμερα, δηλαδή 4 περιστατικά δηλητηρίασης κάθε 5 χρόνια. Αν όμως μέσω δράσεων διατήρησης, όπως η αντιμετώπιση της χρήσης δηλητηριασμένων δολωμάτων, που αποτελεί τη σοβαρότερη απειλή για το είδος, μειωθεί η συχνότητα δηλητηριάσεων κατά 90% (δηλ. ένα περιστατικό κάθε 10 χρόνια) και αν ταυτόχρονα ενισχυθεί ο πληθυσμός με εισαγωγή πουλιών, αναμένεται ότι θα υπάρξει ανάκαμψη του πληθυσμού μέσα στα επόμενα 25 χρόνια.