Πρόκειται για ένα μικρό κομμάτι της ιστορίας μιας γυναίκας, η αδελφή της οποίας χρειάστηκε να νοσηλευτεί για κάποιο διάστημα στην Ψυχιατρική Κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας.
Η μαρτυρία της ήρθε στα γραφεία του AlphaNews.Liveμετά τη δημοσίευση του πρώτου ρεπορτάζ μας σε σχέση με την κατάσταση του κρατικού συστήματος ψυχικής υγείας.
Advertisement
Από όσα μας εξιστόρησε η γυναίκα αυτή, οι δύο αυτές γραμμές είναι αρκετές για να περιγράψουν με τον πιο εύστοχο τρόπο τη νοοτροπία της πολιτείας απέναντι στο όλο θέμα, νοοτροπία που δυστυχώς μας πάει πίσω στην εποχή της Σπιναλόγκας.
Στο πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα, ένας στους έξι Ευρωπαίους έχει διαγνωστεί με κάποια ψυχική ασθένεια και ειδικοί εκτιμούν ότι αυτή θα είναι η επόμενη πανδημία για την ανθρωπότητα.
Advertisement
Εμείς ως Κύπρος, παρόλα αυτά, πιστοί στην προσφιλή μας τακτική, συνεχίζουμε να σφυρίζουμε αδιάφορα, έχοντας εγκαταλείψει αυτό το τόσο σημαντικό ζήτημα στην τύχη του.
Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός ότι διαθέτουμε μόλις 15 κλίνες ψυχιατρικής νοσηλείας ανά 100.000 κατοίκους, όταν ο μέσος όρος στην Ευρώπη φτάνει τις 70.
Το ίδιο τυχαία δεν είναι και τα όσα τραγικά φέραμε στο φως σε σχέση με το ψυχιατρείο Αθαλάσσας, όπου εξωτερικά κλουβιά έχουν αντικαταστήσει τον προαυλισμό ασθενών, όπου μία τουαλέτα εξυπηρετεί 20 άτομα, όπου ασθενείς ξαπλώνουν στο πάτωμα μη έχοντας καμία δραστηριότητα για ατελείωτα 24ωρα και όπου όλα αυτά λαμβάνουν χώρα σε ένα πεπαλαιωμένο κτίσμα του 1964 το οποίο μαζί με τα τόσα του προβλήματα, πάσχει ταυτόχρονα από υπερπληρότητα και υποστελέχωση.
Advertisement
Ανοίγοντας τον φάκελο “ψυχική υγεία” τελικά μάλλον ανοίξαμε τον ασκό του Αιόλου, αφού οι πληροφορίες που συγκεντρώσαμε μέσα από πηγές του ίδιου του συστήματος κρατικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας είναι άκρως απογοητευτικές.
Νοσοκομεία χωρίς κοινωνικούς λειτουργούς
Πριν πέντε χρόνια μετά από πολιτική απόφαση, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας απομάκρυναν από τα γραφεία τους στα δημόσια νοσηλευτήρια της χώρας, όλους τους κοινωνικούς λειτουργούς και τους τοποθέτησαν στα πλησιέστερα γραφεία των ΥΚΕ. Πολλοί μάλιστα από αυτούς που ήταν τοποθετημένοι μέχρι εκείνη τη στιγμή στα νοσοκομεία εκτελώντας χρέη κοινωνικού λειτουργού, δεν ήταν καν κοινωνικοί λειτουργοί αλλά προέρχονταν από άλλες ειδικότητες – ψυχολόγων, κοινωνιολόγων κτλ..
Advertisement
Μετά την αλλαγή αυτή, άλλαξε και το πλάνο παροχής κοινωνικολειτουργικών υπηρεσιών για ασθενείς, το οποίο έγινε περισσότερο απρόσωπο και ταυτόχρονα χρονοβόρο.
Ουσιαστικά αυτό που γίνεται σήμερα είναι, εφόσον παραστεί ανάγκη κοινωνικολειτουργικής πράξης για λογαριασμό κάποιου ασθενούς, ο ψυχίατρος ή νοσηλευτής που τον παρακολουθεί, εκδίδει ένα παραπεμπτικό, ειδοποιώντας τον κοινωνικό λειτουργό του πλησιέστερου γραφείου των ΥΚΕ, ο οποίος, με βάση τις οδηγίες του Υφυπουργείου Πρόνοιας, θα πρέπει να ανταποκριθεί αυθημερόν, κάτι ωστόσο που όπως μάς λένε άνθρωποι από τον χώρο της υγείας, δεν συμβαίνει σχεδόν ποτέ.
Τη φωτογραφία αυτή την τράβηξε η γυναίκα, της οποίας η αδελφή νοσηλεύτηκε στην Ψυχιατρική Κλινική του Γ.Ν. Λευκωσίας. Είναι από το μπάνιο του θαλάμου στον οποίο βρέθηκε για έναν μήνα η αδελφή της.
Η ανάγκη παρεμβάσεων κοινωνικών λειτουργών στον χώρο της υγείας ευρύτερα είναι σύμφωνα με ανθρώπους που είναι σε θέση να γνωρίζουν, τεράστια.
Το πρόβλημα στη συγκεκριμένη ειδικότητα εντοπίζεται όπως μάς εξήγησαν σε δύο πτυχές:
Η πρώτη έχει να κάνει με το καθεστώς υπό το οποίο προσλαμβάνονται οι συγκεκριμένοι λειτουργοί και που είναι ένα καθεστώς κοινού σχεδίου υπηρεσίας για όλους και μάλιστα από το Υφυπουργείο Πρόνοιας, και όχι το Υπουργείο Υγείας, όπως είθισται να συμβαίνει στις πλείστες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ η δεύτερη εμπίπτει στο ότι οι κοινωνικοί λειτουργοί υγείας δεν έχουν εξουσιοδότηση διενέργειας οποιωνδήποτε πράξεων, αλλά λειτουργούν ουσιαστικά ως μεσάζοντες μεταξύ ασθενούς και Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας. Αυτό το τυπολατρικό μοντέλο παρέμβασης αυξάνει δραματικά τον χρόνο απόκρισης της πολιτείας απέναντι στις ανάγκες πολιτών που βρίσκονται υπό κάποιας μορφής νοσηλεία, ενώ στερεί από τον ασθενή την αμεσότητα επαφής του με τον κοινωνικό λειτουργό, που περισσότερο τον βλέπει σαν μεταφορέα αιτημάτων παρά σαν στήριγμα στα όσα αντιμετωπίζει.
Υπερ-ψυχολόγοι… για όλες τις δουλειές
Σημαντική πληγή στο όλο θέμα και η ειδικότητα των Ψυχολόγων.
Όπως μάς εξήγησαν άνθρωποι του χώρου, οι κρατικές δομές υγείας ενώ διαθέτουν πληθώρα Κλινικών Ψυχολόγων, στερούνται άλλων ειδικοτήτων όπως Συμβουλευτικών Ψυχολόγων, Δικανικών Ψυχολόγων κ.α., οι οποίοι όμως είναι άκρως απαραίτητοι σε κάποια στάδια της θεραπευτικής διαδικασίας.
Πρακτικά αυτό σημαίνει πως οι κλινικοί ψυχολόγοι του δημοσίου είναι επιφορτισμένοι με ευθύνες και καθήκοντα που εκφεύγουν της ειδικότητάς τους, λειτουργώντας κατά κάποιον τρόπο ως ένας τύπος «υπερ-ψυχολόγου» που πρέπει να τα κάνει όλα.
Χαρακτηριστικές όπως μάς αναφέρθηκε, είναι οι περιπτώσεις διενέργειας δικών στις οποίες καλούνται να καταθέσουν ως εμπειρογνώμονες για θέματα που άπτονται της ψυχικής υγείας παραβατών, κλινικοί ψυχολόγοι και όχι δικανικοί, που είναι ο τομέας τους.
Εγκυκλοπαιδικά να πούμε ότι ενώ η κλινική ψυχολογία ασχολείται με την πρόληψη-διάγνωση-θεραπεία συναισθηματικών και γνωστικών διαταραχών, η δικανική σχετίζεται με την αξιολόγηση, την επίβλεψη, την παρέμβαση και τη θεραπεία ατόμων που έχουν διαπράξει βίαια εγκλήματα ή έχουν σχετικά προβλήματα με το νομικό σύστημα.
Στο ίδιο μήκος κύματος και η περίπτωση των Συμβουλευτικών Ψυχολόγων που επίσης απουσιάζουν από το σύστημα δημόσιας υγείας.
Από το Ψυχιατρείο Αθαλάσσας στο… γηροκομείο
Το στάδιο που ακολουθεί μετά τη θεραπεία ενός ψυχικά ασθενούς είναι εξίσου σημαντικό και κρίσιμο και είναι μάλιστα εκείνο που θα καθορίσει το κατά πόσον ο άνθρωπος αυτός θα παραμείνει υγιής στην κοινωνία ή θα επιστρέψει πίσω.
Σε αυτό το στάδιο τα κενά του κρατικού συστήματος είναι τόσο πολλά, που δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι οι ψυχικά ασθενείς είναι η πιο παραμελημένη κατηγορία ασθενών στην Κύπρο.
Ενδεικτικά να πούμε πως άνθρωποι που αποθεραπεύονται και παίρνουν εξιτήριο από το Ψυχιατρείο Αθαλάσσας, αλλά δεν έχουν κάποιο σπίτι να επιστρέψουν, είτε γιατί είναι μόνοι στη ζωή, είτε γιατί η οικογένειά τους δεν μπορεί ή δεν θέλει πολλές φορές να τους δεχθεί πίσω, μένουν μετέωροι αφού δεν υπάρχει καμία κατάλληλη υποστηρικτική δομή τουλάχιστον για τον πρώτο καιρό της επανόδου τους στην κοινωνία. Στο μετέωρο αυτό βήμα τους, το κράτος για ακόμη μια φορά επιστρατεύοντας «λύσεις-μπαλώματα», τους τοποθετεί σε… στέγες ηλικιωμένων!
Ενοχλητικά ηχηρή διά της απουσίας της, και η πρόνοια σε σχέση με την εργοδοτική αποκατάσταση πρώην ψυχικά ασθενών. Η παντελής έλλειψης προγραμμάτων υποστηριζόμενης απασχόλησης μέσω παροχής κινήτρων σε εργοδότες, καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την εξεύρεση δουλειάς από τους ανθρώπους αυτούς, εμποδίζοντάς τους ακόμη περισσότερο στη διαδικασία επανόδου.
Παραβατικοί ανήλικοι στο ψυχιατρείο
Κλείνοντας, δεν θα μπορούσε να μην γίνει αναφορά και στο σκανδαλώδες όπως μας το περιέγραψαν κατεστημένο σε σχέση με τη θεραπευτική αντιμετώπιση παραβατικών ανηλίκων.
Στην Κύπρο αυτή τη στιγμή λειτουργούν τρεις ψυχιατρικές κλινικές για ενήλικες (Ψυχιατρείο Αθαλάσσας, Ψυχιατρική Κλινική Γ.Ν. Λευκωσίας, Ψυχιατρική Κλινική Γ.Ν. Λεμεσού) και μία για ανήλικους (ψυχιατρική πτέρυγα Μακάρειου Νοσοκομείου).
Στην πτέρυγα αυτή όσο απίθανό κι αν ακούγεται, πέραν των ανηλίκων με ψυχικά-ψυχιατρικά προβλήματα, νοσηλεύονται και ανήλικοι με παραβατική συμπεριφορά.
Για ειδικούς από τον χώρο της ψυχικής υγείας είναι τουλάχιστον ανεπίτρεπτο εν έτει 2024 να αντιμετωπίζεται η ανήλικη παραβατικότητα με αυτή την επικίνδυνα απλοποιημένη πολιτική τσουβαλιάσματος, που είτε τους στέλνει σε πτέρυγες Φυλακών, είτε σε πτέρυγες Ψυχιατρείων.
Τη φωτογραφία αυτή την τράβηξε η γυναίκα, της οποίας η αδελφή νοσηλεύτηκε στην Ψυχιατρική Κλινική του Γ.Ν. Λευκωσίας. Είναι από το μπάνιο του θαλάμου στον οποίο βρέθηκε για έναν μήνα η αδελφή της.
