Συνεχίζονται τα κενά αέρος και οι αναταράξεις στον τομέα πολιτικής αεροπορίας της Κύπρου, καθώς ένα νέο σκάνδαλο εκατομμυρίων βρίσκεται σε εξέλιξη. Το νέο, σύγχρονο σύστημα επικοινωνιών που παραγγέλθηκε από γερμανική εταιρεία παρουσιάζει σοβαρές τεχνικές αστοχίες. Ως εκ τούτου δεν μπορεί να περάσει την τελική δοκιμασία αντοχής για να ολοκληρωθεί η παραλαβή του.

Η Υπηρεσία Αεροναυτιλίας της Cyta που παρέχει υπηρεσίες στην αντίστοιχη του Τμήματος Πολιτικής Αεροπορίας του Υπουργείου Μεταφορών, σε συνεργασία με τους τεχνικούς της γερμανικής εταιρείας, εδώ και ένα χρόνο ψάχνουν απεγνωσμένα το λάθος και δεν το βρίσκουν…

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να καθυστερεί η διαδικασία αποδοχής του και κατά συνέπεια η μεταστέγαση στο νέο, τρόπος του λέγειν νέο, Κέντρο Ελέγχου Πτήσεων Λευκωσίας στην Κοκκινοτριμυθιά.

Στο control room του νέου Κέντρου- σημειωτέον- έχει στηθεί το σύστημα ελέγχου πτήσεων που παραγγέλθηκε το 2019, χρόνια μετά τη φιάσκο του LEFCO, και είναι έτοιμο από καιρό να υποδεχτεί τους ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας.

Αλαμπουρνέζικη…καταγραφή συνομιλιών

Πλην όμως το νέο σύστημα επικοινωνιών, κόστους €2,5 εκατ., δεν ανταποκρίνεται. Και χωρίς αυτό μετακόμιση στο νέο κέντρο ελέγχου δεν μπορεί να γίνει. Το σύστημα πέραν του ότι σκοπό έχει να διευκολύνει την επαφή με τα διερχόμενα από το FIR Λευκωσίας αεροσκάφη, καταγράφει και τις συνομιλίες μεταξύ ελεγκτών και πιλότων, αλλά και τα όσα διαμείβονται μέσω ασυρμάτου μεταξύ αεροσκαφών, εκπληρώνοντας κατ’ αυτό τον τρόπο τις πρόνοιες σχετικού κανονισμού της Ευρωπαϊκής Αρχής Πολιτικής Αεροπορίας, γνωστής ως EASA.

Αυτό που συμβαίνει τον τελευταίο χρόνο και δεν αφήνει περιθώρια παραλαβής του συστήματος είναι πως οι ομιλίες που καταγράφονται στο λεγόμενο «μαύρο κουτί» δεν μπορούν να αποκωδικοποιηθούν. Αποτέλεσμα τα όσα καταγράφονται να είναι ακαταλαβίστικα.

Τρεις δεκαετίες μετά την απόφαση για εκσυγχρονισμό

Story of my life θα έλεγε η Πολιτική Αεροπορία αν είχε φωνή… 30 χρόνια μετά την απόφαση για μεταστέγαση του Κέντρου Ελέγχου και 19 χρόνια από το αεροπορικό ατύχημα της Helios που φανέρωσε τη γύμνια της, εξακολουθεί να βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση. Με την αεροπορική βιομηχανία να βρίσκεται μπλεγμένη στα γρανάζια της αποτυχίας της Πολιτικής Αεροπορίας να εκσυγχρονιστεί και να προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες. 

Σκάνδαλο τριακονταετίας το κέντρο ελέγχου πτήσεων

Η ιστορία του πολύκροτου σκανδάλου, με υπαίτιους που ονοματίστηκαν αλλά δεν λογοδότησαν ποτέ ενώπιον της δικαιοσύνης, έχει ως εξής:

Η απόφαση για δημιουργία νέου Κέντρου Ελέγχου Πτήσεων λήφθηκε το 1995. Επτά χρόνια μετά, κι ενώ ακόμη αναζητείτο χώρος για στέγασή του, εξασφαλίστηκε δάνειο από την ευρωπαϊκή τράπεζα Επενδύσεων για τις ανάγκες ανέγερσης και εξοπλισμού του.

Πριν ακόμη βρεθεί ο χώρος, το 2003 υπογράφηκε με ιταλική εταιρεία η προμήθεια του συστήματος ελέγχου πτήσεων LEFCO έναντι 18 εκατ. ευρώ. Κανονικά το κτήριο θα έπρεπε να είναι έτοιμο το 2005 για να μπορεί να δεχτεί το LEFCO, τον Αύγουστο του ίδιου χρόνου. Μόνο που ακόμη ήταν υπό αναζήτηση το οικόπεδο. Υπό το φόβο ότι το σύστημα θα ερχόταν και θα έμενε… άστεγο ενοικιάστηκαν γραφεία στη Λευκωσία με ενοίκιο €12 χιλιάδες το μήνα.

Οι φόβοι εν τέλει δεν επαληθεύκαν αφού οι πρώτοι έλεγχοι παραλαβής πριν από την έλευση του συστήματος απέτυχαν.Η οριστική απόφαση για το κτίσιμο του κέντρου ελέγχου στην Κοκκινοτριμιθιά λήφθηκε το 2006 με στόχο να παραδοθεί το καλοκαίρι του 2008.

Το LEFCO έφτασε τελικά στην Κύπρο το 2008 και το 2010 μεταφέρθηκε στο κτήριο της Κοκκινοτριμιθιάς που στο μεταξύ είχε τελειώσει.

Ο τερματισμός της σύμβασης έγινε το 2012, 10 χρόνια μετά την παραγγελία του, και αφού απέτυχε 6 φορές στους ελέγχους παραλαβής.

Οι έρευνες για το σκάνδαλο έδειξαν πειθαρχικές και τεχνικές ευθύνες για τρεις. Δεν τους αποδόθηκαν ποτέ γιατί στο μεταξύ είχαν αφυπηρετήσει. Η διαιτητική διαδικασία έληξε το 2016 στο Λονδίνο και παρότι η απόφαση ήταν υπέρ της Κυπριακής Δημοκρατίας η ζημιά ξεπέρασε τα €6 εκατ. χωρίς σε αυτά να περιλαμβάνονται οι ανθρωποώρες που κατασπαταλήθηκαν και η ζημιά από την αποτυχία εκσυγχρονισμού του Κέντρου Ελέγχου Πτήσεων.

Το 2019 το Κέντρο Ελέγχου ήλθε ξανά στο φως της δημοσιότητας, όταν κατέρρευσε η οροφή του control room του παλαιού κτηρίου. Από θαύμα δεν θρηνήσαμε θύματα. 

Παρά την ακαταλληλότητα του κτηρίου η μετακόμιση του Κέντρου Ελέγχου δεν μπορούσε να γίνει εάν δεν υπήρχε προηγουμένως νέο σύστημα ελέγχου πτήσεων. Μεταφορά του παλαιού δεν μπορούσε να γίνει γιατί πρώτον δεν υπήρχε εφεδρικό σύστημα και δεύτερον το παλαιό θα τους έμενε στα χέρια κατά τη μεταφορά. Έτσι τον ίδιο χρόνο, το 2019, παραγγέλθηκαν δύο νέα ετοιμοπαράδοτα αυτή τη φορά συστήματα, τα οποία παραλήφθηκαν το 2022. Το ένα τοποθετήθηκε στην Κοκκινοτριμυθιά περιμένοντας τους ελεγκτές να μετακομίσουν και το δεύτερο είναι το εφεδρικό που μπήκε στο υφιστάμενο κτήριο.

Το 2022 παραγγέλθηκε και το νέο σύστημα επικοινωνιών του Κέντρου Ελέγχου Πτήσεων, το οποίο παραλήφθηκε το 2023, και το οποίο μέχρι στιγμής απέτυχε να παραληφθεί λόγω των τεχνικών αστοχιών στις οποίες αναφερθήκαμε προηγουμένως.

Ουδέν μονιμότερο του προσωρινού

Και κάπως έτσι 15 χρόνια μετά το νέο κτήριο του Κέντρου Ελέγχου Πτήσεων Λευκωσίας παραμένει ανενεργό.

Το υφιστάμενο κτήριο, στη λεωφόρο Αθαλάσσας, είναι ένα ερείπιο. Δημιουργήθηκε προσωρινά το 1975 για να διαχειριστεί το άνοιγμα του ΦΙΡ Λευκωσίας μετά την εισβολή. Μία προσωρινότητα που διήρκεσε 50 χρόνια.

Το δε σύστημα ελέγχου είναι πεπαλαιωμένο και ακατάλληλο. Το μόνο που σώζει την κατάσταση σε σχέση με την ασφάλεια στο FIR Λευκωσίας είναι το νέο εφεδρικό σύστημα που βρίσκεται σε λειτουργία απο το 2019. Όταν η αεροπορική κίνηση είναι στο ζενίθ της η φασαρία στο control room δεν επιτρέπει στους 135-140 ελεγκτές και βοηθητικό προσωπικό να εργαστούν απερίσπαστοι. Μία εργασία εξαιρετικά δύσκολη που απαιτεί υψηλή συγκέντρωση. Οι χώροι ξεκούρασης των ελεγκτών, που εργάζονται μία ώρα και μία ώρα ξεκουράζονται, είναι περιορισμένοι. Ακόμη και οι τουαλέτες δεν αρκούν για τόσα άτομα.

Ευνόησαν οι συγκυρίες

Η κατάσταση γίνεται ακόμη χειρότερη όταν η αεροπορική κίνηση ευνοεί το άνοιγμα πέντε και ειδικά έξι τομέων ελέγχου. Κάτι που πλέον γίνεται σπάνια, ευτυχώς εν προκειμένω, διότι η αεροπορική κίνηση μέσω του FIR Λευκωσίας έχει μειωθεί κατά 25-30% την τελευταία πενταετία λόγω Covid και πολεμικών συρράξεων σε Ουκρανία και Ισραήλ.

Το 2019, όταν οι αφίξεις τουριστών έσπαγαν ρεκόρ, το FIR Λευκωσίας εξυπηρετούσε 1.800 αεροσκάφη την ημέρα. Κατά την περσινή χρονιά ο αριθμός αυτός μειώθηκε στα 1.200 αεροσκάφη, στο μισό από αυτό που προβλεπόταν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας. Αν σήμερα χρειαζόταν να εξυπηρετηθούν 2.200-2.300 ημερησίως, θα απαιτείτο το άνοιγμα οκτώ τομέων ελέγχου. Πράγμα ανέφικτο χωρίς τη μετακόμιση στο νέο κέντρο ελέγχου. Συνεπώς εάν σήμερα δεν υπάρχουν καθυστερήσεις στο FIR Λευκωσίας είναι γιατί μας ευνόησαν οι συγκυρίες.

Αν όμως το καλοκαίρι του 2025 δεν γίνει κατορθωτό να πάμε στο νέο κέντρο ελέγχου 15 χρόνια μετά την αποπεράτωσή του και τρία χρόνια από την έλευση του νέου συστήματος ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας, ο κίνδυνος για τεράστιες καθυστερήσεις στον FIR Λευκωσίας είναι υπαρκτός. Με ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται για την ανταγωνιστικότητα του FIR Λευκωσίας, διότι κάθε λεπτό καθυστέρησης για τις αεροπορικές εταιρείες συνεπάγεται τεράστιο κόστος, αλλά και την αξιοπιστία της κυπριακής πολιτικής αεροπορίας, όση τουλάχιστον της απέμεινε.

Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος σκανδάλου

1995   Απόφαση για νέο Κέντρο Ελέγχου Πτήσεων Λευκωσίας2002   Δάνειο €55 εκατ. από ΕΤΕπ2003   Υπογραφή συμβολαίου 18 εκατ. ευρώ με ιταλική εταιρεία για το LEFCO2005   30/6 έπρεπε να είναι έτοιμο το κτήριο2005   16/8 έπρεπε να εγκατασταθεί το LEFCO2005   «Άστεγο» το LEFCO – Ενοικίαση κτηρίου (€12 χιλ. μήνα)2005   Εργοστασιακοί έλεγχοι LEFCO – Τεχνικά προβλήματα – Αδυναμία παράδοσης2006   Οριστική απόφαση ανέγερσης κτηρίου στην Κοκκινοτριμιθιά2006   Κατακύρωση προσφοράς κτηρίου 8/2006, €16 εκατ.2007   Εξακολουθεί να είναι αναξιόπιστο το LEFCO2008   Έλευση LEFCO στην Κύπρο – προσωρινή εγκατάσταση2009   Αδυναμία επίλυσης τεχνικών προβλημάτων – Ζητήματα ασφάλειας2010   Μετακίνηση LEFCO στο νέο Κέντρο Ελέγχου Πτήσεων2011   Ακόμη δεν παραλήφθηκε το LEFCO – Παρατάσεις επί παρατάσεων2012   Έξι αποτυχημένοι έλεγχοι- Τερματισμός σύμβασης με SELEX για LEFCO 2015   Ανάθεση από Υπουργικό Συμβούλιο διερεύνησης του σκανδάλου2016   Καμία ποινική ή πειθαρχική ευθύνη – Αφυπηρέτησαν οι 3 εμπλεκόμενοι2016   Υπέρ ΚΔ η διαιτησία με Selex – €6 εκατ. δικηγορικά έξοδα (έξτρα ενοίκια –  μισθοί)2019   Κατάρρευση οροφής υφιστάμενου κτηρίου Κέντρου Ελέγχου Πτήσεων 2019   Απόφαση για αγορά νέου συστήματος ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας2022   Ολοκλήρωση ανακατασκευής νέου κτηρίου στην Κοκκινοτριμιθιά €2,5 εκατ. 2022   Παραλαβή, εγκατάσταση εφεδρικού συστήματος στο Κέντρο Ελέγχου Λευκωσίας και νέου συστήματος στην Κοκκινοτριμιθιά2022   Αγορά/εγκατάσταση νέου συστήματος Voice Communication System, €2,5 εκατ.2024   Τεχνικές αστοχίες/ακόμη δεν έγινε η παραλαβή/1 χρόνο ψάχνουν το λάθος

Δείτε το ρεπορτάζ της Μιράντας Λυσάνδρου

Κληθείς να σχολιάσει το ρεπορτάζ ο Υπουργός Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων Αλέξης Βαφεάδης, αναφέρει ότι θα παραληφθεί σύντομα το σύστημα.

«Το θέμα της Κοκκινοτριμιθιάς δεν έχει φτάσει σε αδιέξοδο, οι ενδείξεις που παίρνουμε είναι ότι θα επιλυθεί το θέμα και ότι όλα σωστά έχουν λειτουργήσει διότι η επιμονή του τμήματος να μην παραλάβει ένα σύστημα που δεν θα λειτουργήσει, ήταν απόλυτα σωστή, πιστεύω ότι σωστή ήταν και η προσέγγιση να δοθεί χρόνος στην εταιρεία να λύσει τα προβλήματα.»

Πρόσθεσε ότι πέρσι είχαμε χρόνο ρεκόρ αναφορικά με τις πτήσεις πάνω από τη Λευκωσία.

Απαντώντας σχετικά με το ποιος κερδίζει τους διαγωνισμούς, ο κ. Βαφεάδης επισημαίνει ότι με βάση την νομοθεσία, δίνεται σε αυτόν που καταθέτει τη χαμηλότερη προσφορά και αν πρέπει να αλλάξει αυτό, θα πρέπει να γίνει και ανάλογη μελέτη.