Είναι τοις πάσι γνωστό, κοινώς παραδεκτό, σε εκθέσεις τυπωμένο ότι τα έργα υποδομής με αναθέτουσα αρχή το κράτος, τμήματα και υπηρεσίες του καθυστερούν να αρχίσουν, πόσο μάλλον να ολοκληρωθούν. Από μερικούς μήνες έως και χρόνια ολόκληρα. Κάποια εκ των έργων αυτών κρίνονται από την Κεντρική Επιτροπή Αλλαγών και Απαιτήσεων. Άλλα στη διαιτητική διαδικασία. Τα πιο πολύπλοκα σε τοπικά ή διεθνή δικαστήρια.

Υπάρχουν και αυτά που έχουν την κατάρα να μην παραληφθούν ποτέ και να παραπεμφθούν στο… απώτερο μέλλον. Όλες ανεξαιρέτως οι διαδικασίες έχουν τεράστιο κόστος: Για τους πολίτες, τα δημόσια ταμεία, την οικονομία, την αναπτυξιακή πορεία της χώρας.

Τα παραδείγματα ανεξάντλητα. Εμείς ωστόσο στέκουμε στην ενδεχομένως πιο τραγελαφική περίπτωση και ας μην είναι μεγαλεπήβολο το έργο. Την περίπτωση της ενεργειακής αναβάθμισης του κεντρικού κτηρίου του Τμήματος Δημοσίων Έργων στην πρωτεύουσα. Του Τμήματος που είναι υπεύθυνο για το μεγαλύτερο μέρος των κατασκευαστικών έργων υποδομής και βεβαίως την επίβλεψή τους, ανά το παγκύπριο και που ανά πάσα στιγμή διαχειρίζεται συμβόλαια αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ. Και όμως εδώ και 4 χρόνια είναι με σκαλωσιές!

Ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίου Δημοσίων Έργων

Το εν λόγω συμβόλαιο προνοεί τη μελέτη για την ενεργειακή αναβάθμιση του κτηρίου που βρίσκεται επί της λεωφόρου Στροβόλου στη Λευκωσία, ώστε αυτό να καταστεί σχεδόν μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας, την κατασκευή και τη 12ετή συντήρηση. Το κόστος ανέρχεται στα €7,5 εκατ. εκ των οποίων τα €6 εκατ. αφορούν το κατασκευαστικό κόστος και τα υπόλοιπα τη συντήρηση. Μέχρι σήμερα ο εργολάβος έχει εκτελέσει εργασίες που αντιστοιχούν στο 86% της αξίας των εργασιών με κόστος €5 εκατ. περίπου.

Το έργο ξεκίνησε τον Αύγουστο του 2020 και σύμφωνα με τη σύμβαση έπρεπε να ολοκληρωθεί τον Απρίλιο του 2022. Η διάρκεια του συμβολαίου ήταν 20 μήνες και ήδη διανύουμε καθυστερήσεις που ανέρχονται στους 26 μήνες.

Οι εργαζόμενοι στο Τμήμα Δημοσίων Έργων, που βλέπουν το κτήριο στο οποίο εργάζονται να βρίσκεται στις σκαλωσιές εδώ και τέσσερα χρόνια, βάζουν πλέον στοιχήματα μεταξύ τους για το πότε θα ολοκληρωθεί. Απάντηση ως προς τούτο ακόμη δεν υπάρχει.

Σύμφωνα με την ενημέρωση που είχαμε από τον διευθυντή του Τμήματος, Λευτέρη Ελευθερίου, με την οποία συμφωνεί και ο εργολάβος, έχει μέχρι στιγμής δοθεί δικαιολογημένη παράταση χρόνου περίπου 11 μήνες. Προφανώς λόγω πανδημίας.

Σε διαπραγματεύσεις με τον εργολάβο

Για τους επιπλέον 15 μήνες καθυστέρησης έχουν υποβληθεί αιτήματα από τον εργολάβο για παράταση χρόνου τα οποία το Τμήμα Δημοσίων Έργων εξετάζει… Οι διαφωνίες με τον εργολάβο βρίσκονται στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Οι δε διαβουλεύσεις είναι σε προχωρημένο στάδιο και όπως πληροφορούμαστε και από τις δύο πλευρές φαίνεται πως θα έχουν αίσια έκβαση. Προφανώς δεν συμφέρει σε κανέναν να οδηγηθεί η διαφορά στα δικαστήρια.

Μπάζουν νερά οι δημόσιες συμβάσεις

Πάντως την ιστορία αυτή, όποιο και αν είναι το τέλος της, θα πρέπει να την εξετάσουμε με σαρκασμό. Από αυτή την άποψη δεν παύει να αποτελεί το πιο γαργαλιστικό και χαριτωμένο… επεισόδιο της σειράς «Μπάζουν νερά οι δημόσιες συμβάσεις».Πριν ένα ακριβώς χρόνο η Ελεγκτική Υπηρεσία Κυκλοφόρησε ειδική έκθεση με αντικείμενο τις διαδικασίες που ακολουθούνται αναφορικά με την προκήρυξη δημοσίων διαγωνισμών.

Σύμφωνα με τα ευρήματα: 

Το 79% των 181 συμβάσεων που ελέγχθηκαν, παραλήφθηκαν με χρονική υπέρβαση 72% κατά μέσο όρο.  Υπήρξε σύμβαση που το έργο αντί να παραδοθεί σε τρεις μήνες παραδόθηκε σε… 4 χρόνια!Για το 50% 30 υπό εκτέλεση συμβάσεων εκτιμάτο πως το τελικό κόστος θα ξεπερνούσε την αξία των συμβολαίων κατά μέσο όρο 15%. Στα οικοδομικά έργα το τελικό κόστος είχε υπερβάσεις κατά 19% από την αρχική αξία.Στο 30% του δείγματος 145 συμβάσεων, προέκυψαν διαφορές μεταξύ δημοσίου και εργολάβων οι οποίες κατέληξαν σε διαιτησία, δικαστήριο, ή  με φιλικό, εξώδικο διακανονισμό.

Οι λόγοι της αποτυχίας καταγράφονται στην έκθεση: ασυνήθιστα χαμηλές προσφορές και ανέφικτα χρονοδιαγράμματα για τα οποία οι ανάδοχοι εγείρουν απαιτήσεις στο στάδιο εκτέλεσης των συμβάσεων, ασάφειες εγγράφων, ανεπαρκής παρακολούθηση, ανεπάρκεια αναδόχων.

Κλιμάκιο 40 επίλεκτων λειτουργών

Μετά, λοιπόν, από εκατοντάδες αποτυχίες και σκάνδαλα, η θετική εξέλιξη είναι η μεταρρυθμιστική προσπάθεια που βρίσκεται σε εξέλιξη από το Γενικό Λογιστήριο της Δημοκρατίας, για εκσυγχρονισμό του πλαισίου και των διαδικασιών προκήρυξης και ελέγχου δημοσίων συμβάσεων. Στόχος η σωστή, γρήγορη και αποτελεσματική προκήρυξη, η καλύτερη διαχείριση και έλεγχος, η μείωση του διοικητικού κόστους, των καθυστερήσεων και των υπερτιμήσεων, αλλά και η τήρηση των απαιτήσεων διαφάνειας. 

Η πρώτη πράξη του εκσυγχρονισμού βρίσκεται ήδη σε πιλοτική εφαρμογή. Έχει εκπαιδευτεί κλιμάκιο 40 λειτουργών του Γενικού Λογιστηρίου, που θα φέρουν τον τίτλο του επαγγελματία αγοραστή. Αυτοί θα ασχολούνται σε κεντρικό επίπεδο με τις προσφορές του δημόσιου και ημιδημόσιου τομέα. Η ομάδα έχει ξεκινήσει την τυποποίηση εγγράφων προσφορών τις οποίες θα αξιοποιούν ως βάση οι μικρές αναθέτουσες αρχές, που ανέρχονται στις 6000, για να προκηρύσσουν προσφορές.

Φίλιππος Κατράνης, Προϊστάμενος Διεύθυνσης Δημοσίων Συμβάσεων Γενικού Λογιστηρίου «Oι αναθέσεις γίνονται από άτομα που ασχολούνται περιστασιακά με το θέμα, αυτό το πρόβλημα έχει εντοπιστεί και αποφασίσαμε να επενδύσουμε στον επαγγελματία αγοραστή ούτως ώστε να γίνουν πιο σωστά καταρτισμένες και δομημένες οι ομάδες που διενεργούν τους διαγωνισμούς των δημοσίων συμβάσεων. Με στόχο να περιορίσει την ανάγκη των αναθετουσών αρχών να αγοράζουν από μόνες τους για να ικανοποιήσουν τις ανάγκες τους. Θα τους δίνεται η ευχέρεια να αγοράζουν απευθείας μέσα από τις διαδικασίες που τρέχουμε εμείς οριζόντια για όλους, να ικανοποιούν τις ανάγκες τους με μια απλή υποβολή παραγγελίας. Και να γίνονται σωστά όλα τα βήματα που αφορούν τον κύκλο των δημοσίων συμβάσεων, με στόχο να γίνεται πιο αποτελεσματική και πιο αποδοτική η κάθε διαδικασία που προκηρύσσουμε και να μπορούμε να έχουμε σωστή κατάληξη στους διαγωνισμούς που προωθούνται».

Η εργασία του κλιμακίου έχει ξεκινήσει με το πρόγραμμα αγοράς κλιματιστικών στα σχολεία, με τη δημιουργία των κέντρων αξιολόγησης της Επιτροπής Δημόσιας Υπηρεσίας και με την προμήθεια σκυροδέματος για τις ανάγκες των έργων υποδομής. Οι αλλαγές που προωθούνται αναμένεται ότι θα δώσoyn διέξοδο και στο μεγαλύτερο ίσως προβλήματα του υφιστάμενου συστήματος. Την προκήρυξη προσφορών με βάση τη χαμηλότερη τιμή.

«Η εύκολη λύση είναι να κοιτάξεις τη χαμηλότερη τιμή γιατί δεν απαιτεί εξειδίκευση, να καθορίσεις κριτήρια, όρους, τα οποία θα αναγκάσουν την αγορά να προσφέρει ότι καλύτερο μπορεί στη βέλτιστη τιμή. Η επένδυση στον επαγγελματισμό θεωρούμε ότι μπορεί να αντιμετωπίσει και αυτό το πρόβλημα που υπάρχει στις δημόσιες συμβάσεις».

Στο επόμενο στάδιο της μεταρρύθμισης το εν λόγω κλιμάκιο θα επικεντρωθεί στις 10-15 αναθέτουσες αρχές που προωθούν μεγάλα έργα του δημοσίου, όπως το Τμήμα Δημοσίων Έργων, η ΑΗΚ, το Υπουργείο Υγείας και οι νέοι επαρχιακοί οργανισμοί, με στόχο να προλαμβάνεται το μπλοκάρισμα μεγάλων και πολύπλοκων έργων, τα οποία βλέπουμε να καταρρέουν σαν χάρτινος πύργος, όπως π.χ. το έργο έλευσης φυσικού αερίου, η μαρίνα Λάρνακας, το e-justice και πολλά άλλα.

«Θα δουλέψουμε μαζί τους, ούτως ώστε να αξιοποιούνται αποτελεσματικά τα εργαλεία που υπάρχουν στη διάθεση των αναθετουσών αρχών, προκειμένου να μπορούν να ικανοποιούν τις ανάγκες τους πιο αποτελεσματικά και πιο αποδοτικά».

Προωθείται επίσης σύστημα αυτοματοποίησης εγγράφων και νέο σύγχρονο ηλεκτρονικό σύστημα αγορών και προμήθειας αγαθών και υπηρεσιών, γνωστό ως e- procurement, το οποίο θα μπορεί να αξιοποιηθεί και ως εργαλείο ελέγχου της πορείας υλοποίησης των συμβάσεων.

Δείτε το ρεπορτάζ της Μιράντας Λυσάνδρου: