Τι είναι τελικά η τεχνητή νοημοσύνη; Είναι απειλή ή ένα εργαλείο για τον άνθρωπο; Αυτό είναι το ερώτημα που τίθεται το τελευταίο διάστημα, προκαλώντας ανησυχία για την περαιτέρω εξέλιξή της.

Αυτό το θέμα συζητήσαμε με τον Δρ. Γιώργο Μολέσκη, με Διδακτορικό Συμβουλευτικής Ψυχολογίας, Μεταπτυχιακό Φιλοσοφία και Ιστορία της Επιστήμης ο οποίος μας ανέλυσε τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να επηρεάσει την ανθρώπινη ύπαρξη.

Είναι η τεχνητή νοημοσύνη φίλος ή εχθρός του ανθρώπου;

Θα έλεγα ότι η τεχνητή νοημοσύνη όπως την γνωρίσαμε από την γένεση της μέχρι τη σημερινή της εξέλιξη είναι ένα εργαλείο. Όπως όλα τα εργαλεία, το αν χρησιμοποιηθούν για καλό ή κακό σκοπό, εξαρτάται από τον χρήστη. Στην πράξη μπορούμε να δούμε αυτή την συνθήκη σε εφαρμογή σε ένα εύρος παραδειγμάτων από κάτι τόσο απλό όσο τη χρήση ενός αιχμηρού εργαλείου, μέχρι κάτι σύνθετο όπως την χρήση πυρηνικής ενέργειας. Ένα αιχμηρό εργαλείο μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για να πραγματώσουμε μια ιατρική παρέμβαση (π.χ. χειρουργική) ή να το στρέψουμε σε κάποιον άλλο άνθρωπο απειλητικά. Η παραγωγή πυρηνικής ενέργειας μπορεί να γίνει με σκοπό να ηλεκτροδοτήσει μια πόλη, μέχρι να τροφοδοτήσει μια καταστροφική έκρηξη για πολεμικούς σκοπούς. Ο καθοριστικός παράγοντας σε αυτά τα παραδείγματα είναι ο άνθρωπος σαν χρήστης εργαλείων, το ηθικό του ποιόν και οι προθέσεις του. Με τον ίδιο τρόπο η τεχνητή νοημοσύνη καθιστάται φίλος και εχθρός αναλόγως του χρήστη. Ενδεχομένως το ερώτημα γίνεται πιο περίπλοκο, αν η τεχνητή νοημοσύνη γίνει χρήστης εργαλείων και ξεκινήσει να αναπτύσει, αυτόνομα, ηθικό ποιόν και προθέσεις, ανεξαρτήτως του χρήστη. Τότε θα μιλάμε για μια συνειδησιακή, αυτόνομη ύπαρξη και όχι για ένα εργαλείο. Σε εκείνη την περίπτωση το αν είναι φίλος ή εχθρός θα καταλήξουμε να το αξιολογούμε όπως αξιολογούμε έμβιες υπάρξεις, δηλαδή με τη συναναστροφή μας. Ο κίνδυνος έγκειται στο να αγνοήσουμε τη μετάβαση της τεχνητής νοημοσύνης από εργαλείο σε μια συνειδησιακή αυτόνομη ύπαρξη.

Πως επηρεάζει την ψυχολογία του ανθρώπου η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης; Είναι κίνητρο ή τροχοπέδη για τον άνθρωπο;

Θα έλεγα ότι αυτό ενδεχομένως μας επηρεάζει με δύο τρόπους οι οποίοι μάλλον μας φέρνουν σε ρήξη με το νόημα της δικής μας ύπαρξης. Ο πρώτος είναι το να βιώνουμε τον εαυτό μας τον εαυτό μας σαν ένα παντοδύναμο δημιουργό και ο δεύτερος είναι να βιώνουμε μια ακύρωση της μοναδικότητας της ύπαρξης μας. Αρχικά, το να βιώνουμε τον εαυτό μας σαν δημιουργό μηχανών που μοιάζουν όλο και περισσότερο με μια ανθρώπινη ύπαρξη, δημιουργεί έντονα την εντύπωση ότι είμαστε παντοδύναμοι σαν είδος, κάτι που αναλύεται εκτενέστερα στο βιβλίο “Homo Deus” του Y. N. Harari. Άρα εν μέρει, σαν επίτευγμα, η δημιουργία υψηλά ανεπτυγμένης τεχνητής νοημοσύνης ίσως μας δίνει την εντύπωση της παντοδυναμίας, αφού ουσιαστικά έχουμε καταφέρει να αντιγράψουμε σε μεγάλο βαθμό τον εαυτό μας. Από την άλλη, η δημιουργία ενός αντίγραφου που είναι τόσο κοντά στην ανθρώπινη ύπαρξη, (και μάλλον θα φτάσει σε επίπεδα πιστού αντίγραφου), ακυρώνει τη μοναδικότητα και το μυστήριο της ανθρώπινης ύπαρξης. Επιπρόσθετα, η περαιτέρω ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης ίσως μας δημιουργήσει αισθήματα αδυναμίας, αφού τα αντίγραφα θα τείνουν να είναι πιο ικανά από εμάς και μάλλον θα μας αντικαθιστούν σε πολλές δραστηριότητες. Αυτό διαπραγματεύεται και η ταινία “Blade Runner”, που βασίζεται στο βιβλίο “Do Androids Dream of Electric Sheep?” Του P.K. Dick.

Βλέπουμε να «επεμβαίνει» σε τομείς όπως η ιατρική και οι επιστήμες, πως σχολιάζετε;

Οι άνθρωποι και τα ζώα έκαναν όλες τις εργασίες από την αρχή της ανθρώπινης ιστορίας όπως τη γνωρίζουμε. Λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης που πετύχαμε, η επαρκής τέλεση αυτών των εργασιών από μηχανές που τις κάνουν αυτόματα, είναι κάτι για το οποίο έχουμε πολλά ιστορικά παραδείγματα. Από την εφεύρεση αυτοκινούμενων μηχανών που αντικατέστησαν ανθρώπους, άλογα, γαϊδούρια, βόδια κτλ. Μέχρι την εφεύρεση των πρώτων υπολογιστών που μπορούσαν να αντικαταστήσουν και να ξεπεράσουν την υπολογιστική ικανότητα του μέσου ανθρώπου σε ακρίβεια και ταχύτητα. Φυσικά στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτές οι τεχνολογικές μεταβάσεις σήμαιναν ότι πολλά επαγγέλματα άλλαζαν σημαντικά ή χάνονταν. Για παράδειγμα ένας φωτογράφος του 1900 και ένας φωτογράφος του σήμερα, έχουν εντελώς διαφορετικές δεξιότητες για να προσεγγίσουν το ίδιο αντικείμενο, που είναι η αισθητική της εικόνας. Συγκεκριμένα ένας φωτογράφος του σήμερα δε χρειάζεται να ξέρει πως να εμφανίζει film, αλλά χρειάζεται να ξέρει πως να επεξεργάζεται φωτογραφίες στον υπολογιστή. Αυτό συνέβη επειδή εξελίχθηκε η φωτογραφική μηχανή σαν εργαλείο, και ο φωτογράφος ακολούθησε. Αν η τεχνητή νοημοσύνη είναι άλλο ένα εργαλείο που θα αλλάξει το επάγγελμα του ιατρού και του ψυχολόγου, τότε θα μιλάμε για μια προσαρμογή. Αν μιλάμε για πλήρη αυτονομία της τεχνητής νοημοσύνης, τότε θα μιλάμε για τα προβλήματα που προανέφερα και για ένα εύρος ενδεχομένων. Από μια συνεργασίας ανθρώπου και τεχνητής νοημοσύνης μέχρι μιας πλήρους απαξίωσης των ανθρώπινων δεξιοτήτων.

Ποιο θα είναι το μέλλον της τεχνητής νοημοσύνης;

Θεωρώ ότι δε μπορούμε να γνωρίζουμε. Υπάρχει το ενδεχόμενο να δημιουργηθεί ένα χάσμα επικοινωνίας, αν η τεχνητή νοημοσύνη αυτονομηθεί και εξελιχθεί με τρόπο που δε μπορούμε να ακολουθήσουμε. Το βιβλίο μυθιστόρημα “Hitchhiker’s guide to the galaxy” (“Γυρίστε τον Γαλαξία με Ωτοστόπ”) του D. Adams περιγράφει αυτό το ενδεχόμενο πολύ εύστοχα. Σε αυτή την ιστορία, ένας πολύ προηγμένος ανθρωπόμορφος πολιτισμός αποφάσισε να δημιουργήσει ένα υπερυπολογιστή, για να το ρωτήσουν την απάντηση για το νόημα των πάντων. Ο υπολογιστής έδωσε την απάντηση “42” η οποία δεν είχε κανένα νόημα για τους στους δημιουργούς του υπολογιστή. Κάτι παρόμοιο ενδεχομένως να συμβεί και στη δική μας απόπειρα να δημιουργήσουμε κάτι που θα μας ξεπεράσει σημαντικά.