Σε κάποιους τα Χριστούγεννα προκαλούν συναισθήματα χαράς και αισιοδοξίας ενώ σε άλλους συναισθήματα θλίψης και μοναξιάς. Τα φετινά Χριστούγεννα δεν είναι σε καμία περίπτωση οπως τα προηγούμενα, με την εορταστική περίοδο να συνοδεύεται από πανδημική κόπωση, η οποία ενισχύει ακόμα πιο πολύ τα αρνητικά φορτισμένα άτομα.

Εμείς αναζητήσαμε τρόπους με τους οποίους μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτή την κατάσταση προστετεύοντας τη ψυχική υγεία μας και των γύρω μας και απευθυνθήκαμε στη Συμβουλευτική Ψυχολόγο Μαρία Γκλιάου.

Κατάθλιψη Χριστουγέννων και πανδημική κόπωση. Πως θα «συνυπάρξουν» και πως επηρεάζουν τη ψυχολογία ενός ατόμου;

Σίγουρα έχει επέλθει συναισθημάτικη κόπωση λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας στη ζωή μας. Παρόλα αυτά, τα Χριστούγεννα πιθανόν να φέρουν μια συναισθηματική ανακούφιση και να δημιουργήσουν ένα ευχάριστο κλίμα, μια θετική αλλαγή σε όλο αυτό που συμβαίνει. 

Υπάρχουν όμως και άτομα που νιώθουν έντονη θλίψη κατά την εορταστική περίοδο. Αυτό συνήθως είναι αποτέλεσμα μιας στρεσσογόνας περιόδου που πιθανόν να βιώνουν, όπως απώλεια κάποιου αγαπημένου ατόμου, χωρισμό, οικονομικές δυσκολίες, διαπροσωπικές συγκρούσεις, θέματα υγείας. Όταν ένα άτομο αντιμετωπίζει μια έντονη κατάσταση στη ζωή του ή έχει ζήσει δύσκολες καταστάσεις που του άφησαν ένα αρνητικό συναισθηματικό απόθεμα, τότε κατα τη περίοδο των γιορτών αυτό το συναισθηματικό φορτίο τείνει να πολλαπλασιάζεται ή να επανέρχεται στην επιφάνεια από το παρελθόν. Ο λόγος είναι ότι παρουσιάζεται μια εξιδανικευμένη εικόνα σε ότι αφορά τις γιορτές με χαρούμενα πρόσωπα, αγαπημένες και ενωμένες οικογένειες, δώρα και κοινωνικές εξόδους, που δημιουργεί μια αυξημένη προσδοκία ότι έτσι πρέπει να είναι η εμπειρία των γιορτών και ως εκ τούτου όλα αυτά λειτουργούν ως ερεθίσματα που υπενθυμίζουν ή τονίζουν σε άτομα την δική τους απώλεια, μοναξιά ή “μειονεκτική” κατάσταση. Για τα άτομα που βιώνουν τη “θλίψη των Χριστουγέννων” τότε η κατάσταση της πανδημίας πιθανόν να επηρεάσει αρνητικά την ήδη βεβαρημένη συναισθηματική κατάσταση αυτών των προσώπων καθώς αποτελεί στρεσσογόνο παράγοντα που πιθανόν να βρίσκει πιο ψυχικά ευάλωτο αυτό τον πληθυσμό.

Σε κάθε περίπτωση, η αποδοχή του γεγονότος ότι τα Χριστούγεννα φέτος θα είναι κάπως διαφορετικά και η υιοθέτηση εναλλακτικών συμπεριφορών και θετικής στάσης γύρω απο αυτή τη περίοδο θα βοηθήσουν στο να περάσουμε καλά και τα φετινά Χριστούγεννα.

Πως θα αντιμετωπίσουμε τα όποια ψυχολογικά προβλήματα προκύψουν; Πως μπορούμε να βοηθήσουμε ο ένας τον άλλον σε μια κατάσταση η οποία αφορά ολόκληρο τον πλανήτη και τον καθένα ξεχωριστά; 

Είναι σημαντικό να κινητοποιούμε τα κοντινά μας άτομα αλλά και τον ίδιο μας τον εαυτό στο να εκφράζουμε ανοικτά το πώς βιώνουμε την πανδημία και τα συναισθήματα που μας προκαλεί.

Να σεβόμαστε ότι ο κάθε άνθρωπος το βιώνει διαφορετικά και να αποφεύγουμε να είμαστε έντονα επικριτικοί και επιθετικοί προς τους συνανθρώπους μας.

Να προσπαθούμε να συνεχίζουμε τους ρυθμούς της ζωής μας έστω και τροποιποιημένα με βάση τα μέτρα, να συνεχίζουμε να θέτουμε στόχους, να κοινωνικοποιούμαστε και να λαμβάνουμε μέρος σε ευχάριστες δραστηριότητες.

Να βλέπουμε την κάθε μέρα ξεχωριστά και να εστιάζουμε στο εδώ και τώρα για να αποφύγουμε να πιθανολογούμε και να καταστροφολογούμε για το μέλλον.

Να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από τον βομβαρδισμό πληροφοριών γύρω από την πανδημία. Ο οργανισμός μας χρειάζεται διάλειμμα από τα συνεχή ερεθίσματα που λαμβάνει για το θέμα αυτό. Γι’αυτό αποφύγετε επαναλαμβανόμενες συζητήσεις για το θέμα του κορωνοϊού και αποφύγετε να ενημερώνεστε συνεχώς για τις εξελίξεις.

Όταν βλέπουμε έντονα συμπτώματα άγχους, κοινωνικής φοβίας, απομόνωσης και κατάθλιψης να κινητοποιούμαστε και να κινητοποιούμε τους γύρω μας να λάβουν έγκαιρα επαγγελματική ψυχολογική στήριξη.

Όπως όλα δείχνουν, φέτος δεν θα είναι εφικτές οι γιορτινές οικογενειακές συγκεντρώσεις. Μπορούμε να «αντικαταστήσουμε» τα έθιμα και τις συνήθειες μας με τρόπο που να μην προκαλέσει επιπλέον θλίψη;

Καλό θα ήταν να προσπαθήσουμε να τηρήσουμε όσο γίνεται τα έθιμα. Να στολίσουμε το σπίτι, να μαγειρέψουμε, να ετοιμάσουμε δώρα. Σίγουρα ο τρόπος και οι διαδικασίες διαφέρουν αλλά οι άνθρωποι έχουν ανάγκη την επαναληψιμοτητα, την τήρηση εθίμων και την κοινωνική επαφή. Άρα έστω και με την χρήση του διαδικτύου όσο πιο πολύ τηρήσουμε όσα καναμε μεσα στα χρόνια, τόσο θα περιοριστεί και η θλίψη.

Πως μπορούμε να στηρίξουμε τους ηλικιωμένους και τα παιδιά;

Το κυριότερο είναι να μην τους απομονώνουμε, και να τους συμπεριλαμβάνουμε στις οικογενειακές συναντήσεις και διαδικασίες με σεβασμό, φροντίδα και αγάπη. Ως εκ τούτου, καλό θα ήταν να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες που θα επιτρέψουν στα άτομα αυτά να συμμετέχουν. Για παράδειγμα, να εξοπλίστούν με τα κατάλληλα μέσα τα ηλικιωμένα άτομα για να μπορούν να κρατούν επαφή μαζί τους έστω και διαδικτυακά ή αν μπορούν τηρώντας τα απαραίτητα μέτρα να μην αμελούν να τους επισκέπτονται συχνά έστω και με αποστάστεις, μάσκες ή σε ανοιχτό χώρο.

Στα παιδιά σημαντικό είναι να τα ενημερώνουμε για την κατάσταση ανάλογα με το αναπτυξιακό τους επίπεδο χωρίς όμως να τα βομβαρδίζουμε καθημερινά με πληροφορίες και άγχος γύρω από την πανδημία. Επίσης είναι κλειδί να ενισχύουμε τόσο τα παιδιά όσο και τους ηλικιωμένους να εκφράζουν το πώς νιώθουν, δείχνοντας κατανόηση και χωρίς να ισοπεδώνουμε το συναίσθημα. 

Τι να πούμε σε ένα παιδί για την κατάσταση αυτή;

Εξηγούμε με κατανοητούς όρους, με βάση την ηλικιακή ανάπτυξη του παιδιού, τι σημαίνει κορωνοϊός και εστιάζουμε στο ότι είναι κάτι παροδικό. Μπορούμε να πούμε ότι είναι ένας ιός έντονα μεταδοτικός που ειναι πιο επικίνδυνος στα ηλικιωμένα άτομα ή σε άτομα που έχουν θέματα υγειας. Ότι είναι κάτι προσωρινό μέχρι να εμβολιαστεί ο πληθυσμός και μέχρι τότε πρέπει να τηρούνται κάποια μέτρα για να μπορούμε να προστατευτούμε οι ίδιοι και να προστατεύσουμε τους γύρω μας. Τονίζουμε τους βασικούς κανόνες υγιεινής όπως πλένουμε τα χεράκια, αλλάζουμε ρούχα, δεν ακουμπούμε το πρόσωπο και κρατάμε αποστάσεις.

Εξηγούμε τα μέτρα που πρέπει να τηρεί το παιδί, ερμηνεύουμε μέτρα που το επηρεάζουν όπως π.χ εαν έκτακτα έχει κλείσει το σχολείο του ή η τάξη του έχει τεθεί σε περιορισμό και τέλος, εστιάζουμε σε θετικά στοιχεία όπως να τονίζουμε ότι μπορεί να παίξει και να συναναστραφεί με φίλους του ονομάζοντας τους εναλλακτικούς τρόπους και βρίσκοντας νέες ευχάριστες δραστηριότητες με τις οποίες μπορεί να καταπιαστεί. 

Τα κρούσματα κορωνοϊού και οι επαφές τους θα περάσουν τις γιορτές εντελώς μόνοι, όπως επίσης και οι ασθενείς που νοσηλεύονται για οποιονδήποτε λόγο. Πολλοί από αυτούς δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν το διαδίκτυο. Ποια η συμβουλή σας προς αυτά τα άτομα;

Να προσπαθούν να υπενθυμίζουν στον εαυτό τους ότι είναι κάτι προσωρινό και κατα τη περίοδο του περιορισμού να προσπαθήσουν να διατηρήσουν την κοινωνική επαφή με όποιο μέσο διαθέτουν με τα αγαπημένα τους άτομα.

Επίσης, σε όσους είναι υγιής, είναι πολύ βοηθητικό να τηρούν ένα ρυθμικό καθημερινό πρόγραμμα έστω και μέσα στο σπίτι γύρω από της ρουτίνες του ύπνου τους, της διατροφής τους, να ασκούνται και να εστιάσουν σε hobbies όπως παζλ, σταυρολεξα, ζωγραφική, χειροτεχνίες. Ειναι επίσης ευκαιρία για ξεκούραση και οργάνωση του χώρου που πολλές φορές οι ρυθμοί της ζωής δεν επιτρέπουν να γίνουν αυτά.

Σε κάθε περίπτωση τα άτομα αυτά πρέπει να αναμένουν ότι είναι μια δύσκολη και στρεσσογόνα περίοδος, άρα είναι φυσιολογικό να την ακολουθούν συναισθήματα άγχους, θλίψης, μοναξιάς, αγωνίας. Το αναμένουμε, το αποδεχόμαστε, όμως προσπαθούμε να εξομαλύνουμε αυτή τη δύσκολη περίοδο με όλα τα πιο πάνω.

Το τέλος του χρόνου σημαίνει και αναθεώρηση στόχων και απολογισμός της χρονιάς. Πως θα πρέπει να διαχειριστούμε το ενδεχόμενο να μην πετύχαμε τους φετινούς μας στόχους, μετά από μια τόσο δύσκολη χρονιά;

Όπως και σε κάθε αρχή νέου έτους, γίνεται αυτός ο απολογισμός της προηγούμενης χρονιάς και η στοχοθέτηση για το νέο χρόνο. Το εαν έχουν επιτευχθεί οι στόχοι σίγουρα επηρεάζεται από τις ανατροπές που έφερε η πανδημία.

Παρόλα αυτά το κάθε άτομο είναι καλό να αναλογιστεί γιατί δεν πέτυχε κάποιους στόχους. Ήταν ρεαλιστικοί οι στόχοι που έθεσε εξαρχής; Ήταν εφικτό να ολοκληρωθούν μέχρι το τέλος του 2020; Εαν ναι, τότε να προσπαθήσουν να εντοπίσουν τι πήγε λάθος και με βάση αυτή την ανατροφοδότηση να θέσουν με νέα θετική ενέργεια τους στόχους τους για το 2021.

Φεύγει επιτέλους το 2020 και μπαίνουμε στο 2021. Αυτή η αλλαγή μοιάζει πανηγυρική. Είναι; Πως να δούμε αυτή την αλλαγή ώστε να μην απογοητευτούμε αλλά να κρατήσουμε και την αισιοδοξία που φέρνει το νέο έτος μαζί με την άφιξη των εμβολίων;

Η απογοήτευση που ενδέχεται ένα άτομο να βιώσει είναι ανάλογη και με τις προσδοκίες που εναποθέτει στο νέο έτος. Εαν εξιδανικευτεί το 2021 και δημιουργηθεί η προσδοκία ότι άμεσα θα επιλυθούν όλα τα θέματα τότε η απογοήτευση είναι μονόδρομος. Είναι σημαντικό να θεσπιστούμε με υπομονή, να υπενθυμίσουμε στον εαυτό μας ότι η πανδημία είναι μια μακροχρόνια κατάσταση και να μην ορίζουμε τη ζωή μας περιμένοντας τη λήξη της πανδημίας. Όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, στόχος είναι να συνεχίζουν οι ρυθμοί της καθημερινότητας με εναλλακτικούς τρόπους όπως αυτοί ορίζονται από τα εκάστοτε μέτρα.