Του Νικόλα Ζαννέττου – [email protected]
Το κυπριακό αναμένεται πως θα αποτελέσει μια ιδιαίτερη σπαζοκεφαλιά για τον επόμενο Πρόεδρο. Ο Νίκος Αναστασιάδης, ο οποίος κυβέρνησε τη χώρα για μια δεκαετία, έγινε ο έβδομος κατά σειρά Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας ο οποίος αποχωρώντας από το αξίωμα του αφήνει πίσω του άλυτο το κυπριακό πρόβλημα. Παρά την προσπάθεια που κατέβαλε στη διάρκεια της θητείας του με αποκορύφωμα την Διάσκεψη για την Κύπρο στο Κραν Μοντάνα όπου το κυπριακό έφτασε ένα μόλις βήμα πριν από τη λύση, εν τέλει αυτό δεν κατέστη εφικτό, με τον ίδιο να επικαλείται τη στάση που επέδειξε η Τουρκία και το ΑΚΕΛ να επιμένει μέχρι σήμερα πως κλώτσησε τη σημαντικότερη ευκαιρία για την επίλυση του προβλήματος.
Από το καλοκαίρι του 2017 όταν κατέρρευσε ο τελευταίος γύρος διαπραγματεύσεων μέχρι σήμερα, μεσολάβησαν οι εκ του σύνεγγυς προσπάθειες της Τζέιν Χολ Λουτ για εξεύρεση κοινού εδάφους, οι συγκλίσεις για την κοινή βάση επανέναρξης του διαλόγου στο Βερολίνο το 2019 και οι προτάσεις για αποκεντρωμένη ομοσπονδία και Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης από την ε/κ πλευρά στο πλαίσιο της άτυπης πενταμερούς διάσκεψης στη Γενεύη τον Απρίλιο του 2021. Μεσολάβησε επίσης η αλλαγή της στάσης της Τουρκίας και της τ/κ πλευράς υπέρ της λύσης δύο κρατών και της αναγνώρισης της κυριαρχικής ισότητας του ψευδοκράτους, σειρά παραβιάσεων και αμφισβητήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ καθώς επίσης και το άνοιγμα μέρους της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου.
Η μεγάλη εικόνα είναι εξαιρετικά προβληματική για το κυπριακό, με τον επόμενο Πρόεδρο της Δημοκρατίας να καλείται να λειτουργήσει κατά τρόπο που θα φέρει την Τουρκία πίσω στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να συζητήσει λύση που να κινείται εντός του συμφωνημένου πλαισίου της Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας. Αυτά σε μια φάση που κάποιοι πιστεύουν πως ακόμα και αν επιτευχθεί η επανέναρξη διαπραγματεύσεων, σίγουρα θα είναι με διαφορετικά δεδομένα. Άλλοι πιστεύουν πως όσα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα στο κυπριακό, θάφτηκαν στις ελβετικές Άλπεις το καλοκαίρι του 2017.Κάποιοι εξακολουθούν να ελπίζουν.
Σε διαδικασία συντήρησης για μερικούς μήνες
Ο Νίκος Αναστασιάδης και η κυβέρνηση του, την τελευταία περίοδο εργάστηκαν με ένα συγκεκριμένο σκεπτικό. Εφόσον τίποτα δεν δείχνει ικανό να κάμψει την τουρκική αδιαλλαξία με ορίζοντα τις τουρκικές εκλογές τον Ιούνιο του 2023, να αποφευχθούν τουλάχιστον στο μέγιστο βαθμό ενδεχόμενα νέα τετελεσμένα και εντάσεις σε θάλασσα και ξηρά και να γίνει μια σιωπηρή προετοιμασία στο παρασκήνιο με την εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Εθνών. Ο στόχος είναι όταν και εφόσον δημιουργηθεί παράθυρο ευκαιρίας, τα δεδομένα επί του εδάφους να επιτρέπουν την ομαλή εκκίνηση.
Συγκεκριμένα η Λευκωσία έχει επιχειρήσει με διάφορες ενέργειες σε πολλές κατευθύνσεις να διασφαλίσει πως τους επόμενους μήνες μέχρι και την Άνοιξη του 2023 δεν θα έχουμε αύξηση των εντάσεων. Αν και η προσπάθεια έχει φέρει αποτελέσματα και υπάρχουν θετικές ενδείξεις μέχρι στιγμής, εξακολουθεί όπως μας λέχθηκε να υπάρχει υψηλό ρίσκο για ενέργειες είτε στην ΑΟΖ είτε στα Βαρώσια, ιδιαίτερα αν η προεκλογική εκστρατεία του Ερντογάν στραβώσει.
Όπως πληροφορούμαστε οι ΗΠΑ έχουν αυτή την περίοδο τη μεγαλύτερη επιρροή στην Τουρκία υπό τις περιστάσεις. Η αναξιοπιστία της Τουρκίας έχει μετατραπεί σε σημαντικό πρόβλημα για την Ουάσιγκτον η οποία με τη σειρά της έχει τοποθετήσει την Κύπρο σε ένα διαφορετικό πλαίσιο απ’ ότι στο παρελθόν. Η Κύπρος για τις ΗΠΑ βρίσκεται σε ένα ζωτικό για την ίδια γεωπολιτικό χώρο ο οποίος αποτελεί τη νοτιοανατολικότερη πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Σε μια περίοδο που τα φώτα είναι στραμμένα στην Ουκρανία, το τελευταίο πράγμα που επιθυμούν οι Αμερικανοί είναι σύγκρουση ανάμεσα σε δύο ΝΑΤΟϊκούς Σύμμαχους και δη την Ελλάδα και την Τουρκία. Εξ ου και τοποθετούν το κυπριακό στο ίδιο πεδίο με τα ελληνοτουρκικά.
Τι παραλαμβάνει ο επόμενος Πρόεδρος;
Ο επόμενος Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα παραλάβει σύμφωνα με έμπειρους διπλωμάτες το κυπριακό στην πιο κρίσιμη περίοδο της ιστορίας του. Είτε θα προχωρήσει σε λύση, είτε θα είναι εκείνος που θα βρεθεί αντιμέτωπος με το κλείσιμο του κύκλου όπως τον ξέραμε μέχρι σήμερα. Αν συμβεί το δεύτερο, μας αναφέρθηκε, τότε ακόμα και αν δεν το αναγνωρίσουμε ως τέτοιο, στην πραγματικότητα η λύση του κυπριακού στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου θα έχει καταστεί πλήρως ανέφικτη. Αυτή τη στιγμή, εκτιμούν οι ίδιοι κύκλοι, είμαστε πολύ κοντά στο να ξεπεράσουμε το όριο ασφαλείας που μας οδηγεί σε αυτό το σημείο.
Οι τρεις βασικοί υποψήφιοι έχουν περιλάβει τον ευρωπαϊκό παράγοντα στα προεκλογικά τους προγράμματα όσον αφορά το κυπριακό, έστω και από διαφορετικές αφετηρίες. Η Τουρκία και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν φτάσει σχεδόν σε μια κοινή κατανόηση πως το μέλλον τους δεν μπορεί να είναι κάτι διαφορετικό από μια ειδική σχέση, με την ενταξιακή προοπτική να έχει κυριολεκτικά «πεθάνει» τα τελευταία χρόνια. Η απώλεια αυτού του στοιχείου από το τραπέζι, έχει αφαιρέσει σημαντικότατα κίνητρα που θα μπορούσαν να δοθούν και το ερώτημα είναι κατά πόσο αυτά που απέμειναν αρκούν για να δημιουργήσουν κινητικότητα που όντως να αποφέρει μελλοντικά ουσιαστική πρόοδο και εν τέλει να οδηγήσουν στην επίλυση του προβλήματος.
