Περισσότερες από 10 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίων κατά του κορωνοϊού, πλέον, έχουν χορηγηθεί, ένα σημαντικό ορόσημο για ένα τόσο μικρό χρονικό διάστημα από τότε που ξεκίνησε (τέλος 2020-αρχή 2021 ανάλογα με τη χώρα) το μεγαλύτερο εμβολιαστικό πρόγραμμα στην ιστορία της ανθρωπότητας, το οποίο έχει ήδη εμβολιάσει πάνω από το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού (4,8 δισεκατομμύρια ανθρώπους) με τουλάχιστον μία δόση από κάποιο από τα περίπου 20 υπάρχοντα εμβόλια.

Όμως, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι αφενός παραμένουν σημαντικές ανισότητες στην πρόσβαση στα εμβόλια (μόνο το 5,5% των κατοίκων των φτωχών χωρών έχουν κάνει δύο δόσεις, ενώ σε όλη την Αφρική μόνο το 16% έχουν κάνει έστω μία δόση) αφετέρου δυσκολεύονται πολύ να μοντελοποιήσουν το μέλλον της πανδημίας COVID-19 και να προβλέψουν πότε θα έρθει το τέλος της.

Πάντως, θεωρούν πιο πιθανό ότι η Όμικρον δεν θα είναι η τελευταία παραλλαγή που θα απασχολήσει την ανθρωπότητα, αν και η επόμενη αναμένεται να είναι ακόμη πιο ήπια, χωρίς, πάντως, να μπορεί κανείς να βάλει το χέρι του στη φωτιά γι` αυτό. Η εμφάνιση της ακόμη πιο μεταδοτικής υποπαραλλαγής ΒΑ.2 της Όμικρον (γνωστής και ως Όμικρον 2), η διαφορετική σύνθεση και δυναμική του πληθυσμού από χώρα σε χώρα, οι διαφορετικές εμβολιαστικές στρατηγικές μεταξύ των χωρών, οι διαφορετικές ταχύτητες και οι ανισότητες στα εμβολιαστικά προγράμματα και κατά συνέπεια τα διαφορετικά επίπεδα ανοσίας μεταξύ των ηπείρων και εντός των ηπείρων, η ασάφεια για την παθογονικότητα της Όμικρον και για τον βαθμό ανοσοδιαφυγής της, όλα αυτά καθιστούν δύσκολο να γίνουν αξιόπιστες προβλέψεις από τα επιστημονικά μοντέλα, σύμφωνα με το “Nature”.

Ήδη, πριν την εμφάνιση της Όμικρον 2, η αρχική Όμικρον (δηλαδή η έως τώρα κυρίαρχη υποπαραλλαγή της ΒΑ.1) είχε εντυπωσιάσει τους πάντες με την τρομερή ταχύτητα εξάπλωσης και τον πολύ μεγάλο αριθμό μολύνσεων. Μολονότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) και μερικοί επιστήμονες έχουν εκτιμήσει ότι αυτοί οι τεράστιοι αριθμοί των -συνήθως ήπιων- κρουσμάτων της Όμικρον μπορεί να σηματοδοτούν το τέλος της πανδημίας, καθώς θα αυξηθούν μαζικά τα επίπεδα της φυσικής ανοσίας σε συνδυασμό με την εμβολιαστική ανοσία, άλλοι επιστήμονες είναι πιο επιφυλακτικοί και προειδοποιούν ότι η κατάσταση παραμένει ευμετάβλητη και δύσκολο να μοντελοποιηθεί, άρα και να προβλεφθεί.

“Κινείται τόσο γρήγορα που μας δίνει πολύ λίγο χρόνο να προετοιμάσουμε οποιοδήποτε είδος απάντησης. `Έτσι, οι αποφάσεις πρέπει να ληφθούν υπό καθεστώς τεράστιας αβεβαιότητας”, δήλωσε ο ειδικός στα μοντέλα για τις λοιμώδεις νόσους δρ Γράχαμ Μέντλεϊ της Σχολής Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου. Οι αριθμοί μολύνσεων της Όμικρον -ήδη πριν την Όμικρον 2- μπορούν να διπλασιάζονται σε λιγότερο από δύο ημέρες, πολύ πιο γρήγορα από ό,τι οι προηγούμενες παραλλαγές. “Δεν έχουμε δει παρόμοια ταχύτητα πριν, πράγμα που σημαίνει ότι ακόμη και με τα εμβόλια δεν μπορούμε να βρούμε λύση σε όλο αυτό. Ακόμη κι αν εμβολιάσουμε τους πάντες, χρειάζονται δύο εβδομάδες για να λειτουργήσει το εμβόλιο και έως τότε ήδη θα βρισκόμαστε μέσα στο πρόβλημα”, ανέφερε η αναλύτρια δεδομένων υγείας Κριστίνα Πέιτζελ του Πανεπιστημιακού Κολεγίου του Λονδίνου (UCL).

Παρ` όλο που τα εμβόλια συνεχίζουν να προστατεύουν σε σημαντικό βαθμό (όχι απόλυτο) από τη σοβαρή νόσο, τη νοσηλεία και τον θάνατο, σύμφωνα με την ίδια, “υπάρχει η εντύπωση ότι κανένα από τα εμβόλια δεν πρόκειται να προσφέρει προστασία διαρκείας έναντι αυτής της λοίμωξης”.

Ο Βρετανός ιολόγος Τζούλιαν Τανγκ συμφωνεί: “Δεν νομίζω ότι τα εμβόλια είναι ο τρόπος που αυτή η πανδημία θα τελειώσει”.

Πώς θα έρθει το τέλος της πανδημίας;

Όχι με την Όμικρον, προβλέπουν αρκετοί ερευνητές. “Αυτή δεν θα είναι η τελευταία παραλλαγή και η επόμενη θα έχει τα δικά της χαρακτηριστικά”, εκτιμά ο δρ Μέντλεϊ. Δεδομένου ότι ο κορωνοϊός SARS-CoV-2 είναι απίθανο να εξαφανιστεί τελείως, επικρατεί η άποψη ότι η COVID-19 θα παραμείνει ως ενδημική νόσος, όμως η ενδημικότητα -δηλαδή το “να ζει κανείς με τον ιό” χωρίς περιοριστικά μέτρα- είναι μία μάλλον ασαφής έννοια που σημαίνει διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους.

Κατά συνέπεια, είναι δύσκολο να μοντελοποιηθεί (προβλεφθεί) με ακρίβεια, καθώς ακόμη και τα καλύτερα μοντέλα δυσκολεύονται να κάνουν προβλέψεις πέρα από χρονικό ορίζοντα λίγων εβδομάδων. Επίσης, η πρόβλεψη της ενδημικότητας ενέχει αναπόφευκτα μία αξιολόγηση για το πόσους θανάτους από COVID-19 οι κοινωνίες θα είναι πρόθυμες να ανεχτούν στο μέλλον ως “φυσιολογικούς” (όπως λίγο-πολύ συμβαίνει με τα θύματα της γρίπης κάθε χρόνο).

Σύμφωνα με τον λοιμωξιολόγο-επιδημιολόγο Μαρκ Γουλχάουζ του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, η COVID-19 θα γίνει πραγματικά ενδημική μόνο όταν οι περισσότεροι ενήλικοι είναι προστατευμένοι από σοβαρή λοίμωξη, επειδή θα έχουν εκτεθεί πολλές φορές στον κορωνοϊό ως παιδιά και έτσι θα έχουν αναπτύξει σημαντική φυσική ανοσία.

Κάτι που προφανώς θα πάρει δεκαετίες και σημαίνει ότι πολλοί σημερινοί ηλικιωμένοι, οι οποίοι δεν έχουν εκτεθεί στον ιό στην παιδική ηλικία τους, θα παραμείνουν ευάλωτοι και μπορεί να χρειάζονται συνεχείς εμβολιασμούς. Επιπλέον, δεν υπάρχουν εγγυήσεις ότι η επόμενη παραλλαγή μετά την Όμικρον θα είναι ηπιότερη. Πάντως, οι περισσότεροι επιστήμονες ευελπιστούν ότι θα είναι, καθώς αυτό φαίνεται να έχει συμβεί με τις διαδοχικές παραλλαγές του κορωνοϊού μέχρι στιγμής.