Του Δρ. Κωνσταντίνου Νικολάου –  Γεωλόγος Πετρελαίων και Ενεργειακός Οικονομολόγος

Πολλά έχουν γραφεί και γράφονται τελευταία, μετά την επιστολή-μήνυμα του ΥΠΕΞ των ΗΠΑ στις κυβερνήσεις Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ, για παύση υποστήριξης της αμερικανικής κυβέρνησης στο σχέδιο Αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου ‘’EastMed’’ . Οι περισσότεροι αρθρογράφοι εκφράζουν την διαμαρτυρία ή την απογοήτευση τους, ενώ κάποιοι άλλοι αναζητούν τους λόγους και επιρρίπτουν ευθύνες για την εξέλιξη αυτή.

Υπογράμμισα την λέξη σχέδιο γιατί παρά τα χρόνια που πέρασαν ο ‘’EastMed’’παραμένει ακόμα σχέδιο και είναι πολύ μακριά από την όποια επενδυτική απόφαση. Υπενθυμίζω ότι και ο αγωγός ‘’Nabuco’’ που θα μετέφερε αέριο από τα υπαρκτά κοιτάσματα φυσικού αερίου στο Azerbaijan στη Ευρώπη, ήταν και παράμεινε σχέδιο για τους σχεδιαστές και υποστηρικτές του, ενώ τελικά οι εταιρίες διαχείρισης των κοιτασμάτων και οι αγορές επέλεξαν τον αγωγό TAP ως πλέον συμφέρον.

Από την μεριά μου πιστεύω ότι εδώ στην Ελλάδα γίνεται πολύς θόρυβος, μαζί και τσακωμοί …. για ξένο αχυρώνα. Και θα εξηγήσω. Στην σύντομη παρέμβαση μου θα παραμείνω στο θέμα της προέλευσης και διαθεσιμότητας του Φυσικού Αερίου που θα τροφοδοτούσε τον ‘’EastMed’’. Γιατί αν αυτή τη στιγμή που μιλάμε δεν υπάρχει

διαθέσιμο φυσικό αέριο για τον αγωγό, προς τι η στεναχώρια από την αμερικανική απόφαση;

Με απλά λόγια ένας αγωγός για να γίνει χρειάζεται από την μια μεριά το φυσικό αέριο και από την άλλη την αγορά η οποία θα το αγοράσει σε ανταγωνιστικές τιμές και φυσικά χρειάζονται μερικά δις. Ευρώ επενδύσεων (7-8 δις Ευρώ, οι οποίες θα πρέπει να αποσβεσθούν με εύλογο κέρδος, αφού όμως πρώτα βρεθεί πρόθυμος χρηματοδότης.

Κάνοντας χρήση των επιστημονικών όρων της βιομηχανίας έρευνας και Παραγωγής υδρογονανθράκων θέτω το εξής ερώτημα:

Ποια είναι η πηγή Φυσικού Αερίου που θα τροφοδοτούσε τον East Med;

Οι χώρες που έχουν φυσικό αέριο αυτή την στιγμή στην Ανατολική Μεσόγειο , σύμφωνα με τις επίσημες στατιστικές, είναι η Αίγυπτος, (2,1 -2,3 TCM), το Ισραήλ (1,1-1,3 TCM) και η Κύπρος (Ο,3 TCM). Η Ελλάδα ΔΕΝ διαθέτει αποθέματα φυσικού αερίου, αλλά ούτε γίνονται έρευνες για να ανακαλυφθούν τυχόν κοιτάσματα. Αντιθέτως η ‘’πράσινη ατζέντα’’ της Κυβέρνησης όχι μόνον αποθαρρύνει τις πραγματικές έρευνες, αλλά ‘’απωθεί’’ τις τυχόν ενδιαφερόμενες εταιρίες.

Τα όσα ακούγονται περί υπαρκτών αποθεμάτων προς το παρόν ανήκουν στην σφαίρα της φαντασίας. Αυτοί που υποστηρίζουν το αντίθετο έχουν και το βάρος της επιστημονικής τεκμηρίωσης και υπόδειξης των κοιτασμάτων. Με υποθέσεις δεν γεμίζουν οι αγωγοί με φυσικό αέριο.

Η Αίγυπτος έχει μεγάλες παραγωγικές δυνατότητες της τάξης των 58-59 BCM/έτος, αλλά έχει και εξίσου μεγάλη καταναλωτική αγορά, η οποία δεν αφήνει περιθώρια εξαγωγών από την τοπική παραγωγή, τουναντίον έχει πλέον ανάγκες εισαγωγών για την κάλυψη των αναγκών της. Διαθέτει όμως έτοιμες υποδομές υγροποίησης φυσικού αερίου δυνατότητας περίπου 18 BCM ανά έτος, οι οποίες είναι διαθέσιμες ανά πάσα στιγμή και μπορούν να εξυπηρετήσουν διαθέσιμα αποθέματα του Ισραήλ και της Κύπρου για υγροποίηση και εξαγωγή σε μορφή LNG. Το κοίτασμα Zohr φαίνεται ότι έδωσε πολλά στην Αίγυπτο, όχι όμως τόσα όσα ευελπιστούσαν να πάρουν στην αρχή που θα υπερκάλυπταν την Αίγυπτο

Το Ισραήλ διαθέτει το κοίτασμα Tamar (12 Tcf) για επιτόπιες ανάγκες και το κοίτασμα Leviathan ( 22Tcf) διαθέσιμο και για εξαγωγές. Στην ουσία αυτή τη στιγμή είναι το μοναδικό διαθέσιμο κοίτασμα για εξαγωγές στην Ανατολική Μεσόγειο και το μόνο που θα μπορούσε να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του East Med. Σήμερα λοιπόν είναι υπόθεση της Chevron (διαχειριστής) και της κυβέρνησης του Ισραήλ.

Όμως η δεύτερη φάση ανάπτυξης αυτού του μεγάλου κοιτάσματος δεν έχει ακόμα αποφασισθεί . Από πληροφορίες που υπάρχουν, φαίνεται ότι σχεδιάζεται να μεταφερθεί στην αγορά και τις έτοιμες υποδομές υγροποίησης της Αιγύπτου ή να υγροποιηθεί επί τόπου (FLNG). Η όποια απόφαση αναμένεται να συμπαρασύρει και την εκμετάλλευση του κοιτάσματος ‘’Αφροδίτη’’ της Κύπρου, δεδομένου ότι διαχειριστές και ιδιοκτήτες των δύο κοιτασμάτων είναι οι ίδιες εταιρίες (Chevron, Shell, Delek). Είναι λογικό για τους διαχειριστές το κοίτασμα Αφροδίτη να εκλαμβάνεται ως δορυφορικό του Leviathan. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος μη ανάπτυξης του κοιτάσματος ‘’Αφροδίτη’’ στην Κύπρο, που παραμένει ανεκμετάλλευτο, 11 χρόνια μετά την ανακάλυψη του.

Η Αίγυπτος επιδιώκει, προσπαθεί να πείσει και πιέζει για την λύση μεταφοράς του αερίου των κοιτασμάτων Leviathan και ‘’Αφροδίτη’’ στην αγορά και τις εγκαταστάσεις της διότι το χρειάζεται και για την εσωτερική της αγορά και για εξαγωγές από τις υπολειτουργούσες εγκαταστάσεις LNG που διαθέτει, στις οποίες έχουν σημαντική παρουσία η Shell και η Eni οι οποίες είναι και εταίροι στα κοιτάσματα της Κύπρου και μπορεί να έχουν συνέργειες.

Και όπως φαίνεται η λύση της Αιγύπτου είναι πολύ φθηνότερη, γεωπολιτικά ευκολότερη και χρονικά ταχύτερη για εξαγωγές, από ότι είναι το υψηλού,( τεχνικά, οικονομικά και γεωπολιτικά) ρίσκου του ‘’EastMed’’. Εάν λοιπόν οι εταιρίες διαχείρισης του Leviathan έχουν επιλέξει ή διαφαίνεται ότι θα επιλέξουν την λύση της Αιγύπτου, τότε δεν θα υπάρχει διαθέσιμο φυσικό αέριο για τον αγωγό φυσικού αερίου ‘’East Med’’. Μήπως ξέρουν κάτι περισσότερο οι Αμερικανοί;

Η Κυβέρνηση της Κύπρου έχει ήδη εγκρίνει το Πρόγραμμα Ανάπτυξης (FDP) του κοιτάσματος Αφροδίτη (4,1 tcf, contingent resources) που προβλέπει την μεταφορά του αερίου στην Αίγυπτο. Στο FDP πουθενά δεν αναφέρεται η λέξη ‘’EastMed’’. Άρα η ίδια η Κυπριακή Δημοκρατία έχει επιλέξει την Αίγυπτο ως τόπο εξαγωγής του αερίου της ‘’Αφροδίτης’’. Τώρα γιατί συνυπόγραψε και το σχέδιο ‘’EastMed’’ …; Μόνο αυτή ξέρει.

Η πρόσφατη, ιδιόμορφη και ξεχωριστή ανακάλυψη του κοιτάσματος ‘’Glafkos’’ (5-8 tcf, contingent resources) ( new play, κατά την άποψη μου) από την Exxon – Mobil βρίσκεται σήμερα σε φάση επιβεβαίωσης. Αν με την νέα γεώτρηση επιβεβαιωθεί το ανώτερο νούμερο, τότε οι ποσότητες αυτές, μαζί με το μέγεθος και τις δυνατότητες της Exxon – Mobil, θα μπορούσαν να αλλάξουν το σκηνικό στην περιοχή. Ακόμα όμως είναι άγνωστα τα αποτελέσματα της γεώτρησης που βρίσκεται σε εξέλιξη και άγνωστες είναι και οι προθέσεις της Εταιρίας.

Δεν θα μπορούσα να αφήσω ασχολίαστο την ευελιξία και τις κινήσεις της Energean μέσα σε αυτό το περιβάλλον. Η Energean, όπως έδειξε στην πράξη, είναι μια ταχέως αναπτυσσόμενη εταιρία, η οποία πρόβλεψε τις εξελίξεις και έλαβε έγκαιρα θέση στην καρδία της Λεβαντίνης, στην ΑΟΖ του Ισραήλ. Μόλις πριν πέντε χρόνια εξαγόρασε τα κοιτάσματα Karish και Tanin με αποθέματα 2,4 tcf. Ένα χρόνο μετά αύξησε τα αποθέματα της στα 3,5 tcf με την ανακάλυψη του κοιτάσματος North Karish και ξεκίνησε τα έργα ανάπτυξης με τις παραγωγικές γεωτρήσεις και την ναυπήγηση της θαλάσσιας μονάδας επεξεργασίας και εξαγωγής των παραγόμενων υδρογονανθράκων (FPSO) στα ναυπηγεία της Κίνας και της Σιγκαπούρης.

Ταυτόχρονα κατασκεύασε τους αναγκαίους θαλάσσιους αγωγούς και τις χερσαίες εγκαταστάσεις και φέτος αναμένεται να ξεκινήσει την παραγωγή αερίου και συμπυκνωμάτων που θα τροφοδοτήσουν αρχικά την αγορά του Ισραήλ. Ταυτόχρονα με την εξαγορά του ερευνητικού τμήματος της Edison έλαβε θέση στην αγορά Έρευναs και Παραγωγής Υδρογονανθράκων της Αιγύπτου, με την διαχείριση των θαλάσσιων κοιτασμάτων και εγκαταστάσεων Abu Qir, North Idku κλπ. Έχοντας μοναδικές υποδομές και γνωρίζοντας πολύ καλά τι γίνεται κάτω από την επιφάνεια του εδάφους, αλλά και πάνω από αυτήν, η Energean έγινε υπολογίσιμη δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο και ήδη ξεκινά νέα γεωτρητική καμπάνια τον Μάρτιο στην θάλασσα του Ισραήλ.

Η εταιρεία έχει ήδη προγραμματίσει 3+2 γεωτρήσεις, έχοντας ως στόχο την ανακάλυψη έως και 100 δισεκ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, με εξαιρετικές πιθανότητες επιτυχίας και μπορεί να αναδειχθεί σε σημαντικό παράγοντα για τις εξελίξεις στον τομέα της εξαγωγής φυσικού αερίου από την Ανατολική Μεσόγειο.

Πολύ πρόσφατα, η εταιρεία υπέγραψε Memorandum of Understanding με την αιγυπτιακή EGAS για εξαγωγές από το Ισραήλ στην Αίγυπτο ποσοτήτων έως και 2 δισεκ. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου ετησίως για ένα διάστημα 10 ετών.

Εφόσον προκύψουν ανακαλύψεις, με δεδομένο ότι η εταιρεία έχει υπογράψει συμβόλαια που θα δίνουν τα επόμενα χρόνια το 40% της κατανάλωσης φυσικού αερίου στο Ισραήλ, δημιουργείται ένα νέο δεδομένο στην εξαγωγή ποσοτήτων προς την Ευρώπη, με ενδιάμεσο προορισμό τα τερματικά υγροποιημένου φυσικού αερίου της Αιγύπτου αλλά και προς άλλες γειτονικές αγορές.

Τελειώνοντας θέλω να επισημάνω ότι οι επενδύσεις για αγωγούς είναι πολυπαραγοντικές. Χωρίς όμως την σύμφωνη γνώμη των εταιριών διαχείρισης των κοιτασμάτων και τις ανάγκες των αγορών δεν μπορούν να υλοποιηθούν. Οι απογοητεύσεις, η αρνητική κριτική για οι δυσοίωνες προβλέψεις για την τελευταία απόφαση των ΗΠΑ για τον ‘’EastMed’’ προέρχονται περισσότερο από την Ελλάδα, η οποία όπως αναφέρθηκα δεν διαθέτει φυσικό αέριο ή ικανές υποδομές για να επηρεάσει τις εξελίξεις. Διαθέτει όμως πολυγραφότατους αρθρογράφους και αναλυτές.