Η Κοινοβουλευτική Επιτροπή Εσωτερικών επισημαίνει ότι οι αυξανόμενες μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές στη Δημοκρατία καθιστούν επείγουσα την αποτελεσματική διαχείριση του μεταναστευτικού ζητήματος μέσω ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού και μίας συγκροτημένης πολιτικής διαχείρισης.

Αυτό αναφέρεται στα συμπεράσματα της Έκθεση της Επιτροπής ύστερα από τη συζήτηση σε σειρά συνεδριών της των θεμάτων «Η πολιτική διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών» και «Η τοποθέτηση συρματοπλέγματος μήκους έντεκα χιλιομέτρων στη γραμμή κατάπαυσης του πυρός και τα προβλήματα που δημιουργούνται στις γύρω κοινότητες». Τα κυριότερα συμπεράσματα της έκθεσης ανέγνωσε ο Πρόεδρος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Εσωτερικών, Βουλευτής του ΑΚΕΛ Άριστος Δαμιανού.

Σύμφωνα με τα συμπεράσματα της Επιτροπής, ο σχεδιασμός και η διαχείριση πρέπει να αφορά την πρώτη υποδοχή και φιλοξενία, την ταχεία, σύννομη και αποτελεσματική εξέταση αιτήσεων, τη συγκροτημένη και αποτελεσματική διαδικασία επιστροφών και τέλος τις ολοκληρωμένες πολιτικές συμπερίληψης για όσους κρίνεται ότι δικαιούνται να παραμένουν στη Δημοκρατία.

Επ’ αυτού, η Επιτροπή διαπιστώνει ειδικότερα ότι η είσοδος μεταναστών στις ελεγχόμενες από την Κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατία περιοχές μέσω της γραμμής κατάπαυσης του πυρός «καθιστά επιτακτική τη λήψη μέτρων για αποτελεσματική και όχι αποσπασματική αντιμετώπιση του φαινομένου αυτού».  

Η Επιτροπή θεωρεί απαραίτητη τη συνεχή και ολοκληρωμένη ενημέρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφορικά με τις μεταναστευτικές ροές, τα μέτρα αντιμετώπισης αυτών και άλλα συναφή θέματα, καθότι κρίνεται αναγκαία η επίδειξη αλληλεγγύης από μέρους των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς υποστήριξη της Κυπριακής Δημοκρατίας ως χώρας πρώτης υποδοχής στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία αντιμετωπίζει ιδιαίτερα προβλήματα από τις ολοένα αυξανόμενες μεταναστευτικές ροές. 

Στο πλαίσιο αυτό η Επιτροπή κρίνει ότι «απαιτείται η υιοθέτηση και εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων για περιορισμό των μεταναστευτικών ροών, τα οποία όμως εν πάση περιπτώσει πρέπει να λαμβάνονται υπό την αίρεση της συμμόρφωσης της Κύπρου με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς υποχρεώσεις της και της διασφάλισης των δικαιωμάτων τόσο των πολιτών της Δημοκρατίας όσο και των μεταναστών».

Επίσης η  Επιτροπή διαπιστώνει ότι, παρότι επήλθαν βελτιώσεις και διορθωτικά μέτρα αναφορικά με την αποτροπή της τέλεσης εικονικών γάμων μεταξύ Κυπρίων πολιτών και αλλοδαπών και την αντιμετώπιση των ροών εικονικών φοιτητών από τρίτες χώρες στη Δημοκρατία, υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης όσον αφορά στην αυστηρή εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας με σκοπό την πάταξη των φαινομένων αυτών.

Επιφυλάξεις για συρματόπλεγμα κατά μήκος της γραμμής κατάπαυσης του πυρός

Όσον αφορά στην τοποθέτηση συρματοπλέγματος κατά μήκος της γραμμής κατάπαυσης του πυρός ως μέτρου αντιμετώπισης των μεταναστευτικών ροών, από την Επιτροπή διαπιστώνεται αφενός η πρόθεση του κράτους για επιβολή μέτρων με σκοπό τη διαχείριση των εν λόγω ροών, επισημαίνεται αφετέρου σωρεία προβληματισμών και επιφυλάξεων ως προς την αποτελεσματικότητα του συγκεκριμένου μέτρου και τα προβλήματα που δημιουργούνται για τους κατοίκους των επηρεαζόμενων κοινοτήτων από την τοποθέτηση συρματοπλέγματος, ειδικότερα όσον αφορά στην ποιότητα ζωής, στον εγκλωβισμό κατοίκων στη Νεκρή Ζώνη, στην ασφάλεια, στην ελεύθερη διακίνηση, καθώς και στην αξιοποίηση των περιουσιών των κατοίκων. 

Αδυναμίες στη διεκπαιεραίωση αιτήσεων ασύλου

Η Επιτροπή Εσωτερικών θεωρεί επίσης ότι, παρ’ όλο που λήφθηκαν μέτρα με σκοπό την ταχεία εξέταση των αιτήσεων ασύλου, «παρατηρούνται αδυναμίες στη διεκπεραίωση των αιτήσεων από την Υπηρεσία Ασύλου του Υπουργείου Εσωτερικών εντός των καθορισμένων χρονοδιαγραμμάτων και ως εκ τούτου απαιτείται η ουσιαστική βελτίωση της ακολουθητέας διαδικασίας για την έγκαιρη διεκπεραίωση των εν λόγω αιτήσεων».  

Για σκοπούς επίτευξης ταχείας και έγκαιρης διεκπεραίωσης των αιτήσεων ασύλου η Επιτροπή κρίνει αναγκαία την άμεση ενίσχυση και στελέχωση με μόνιμο προσωπικό των αρμόδιων κρατικών υπηρεσιών που διαχειρίζονται τις διαδικασίες εξέτασης των εν λόγω αιτήσεων, εφόσον οι συγκεκριμένες υπηρεσίες αδυνατούν να ανταποκριθούν στον συνεχιζόμενα αυξανόμενο αριθμό αιτήσεων ασύλου. 

Επ’ αυτού, η Επιτροπή επισημαίνει την ανάγκη διασαφήνισης των αρμοδιοτήτων των αρμόδιων υπηρεσιών για θέματα μεταναστευτικού, αλλά και επίτευξης καλύτερου συντονισμού μεταξύ τους, που θα συνδράμει τη βελτίωση των διαδικασιών εξέτασης των αιτήσεων ασύλου και διαχείρισης των συνθηκών διαβίωσης των αιτητών ασύλου.

Πέραν των πιο πάνω, η Επιτροπή σημειώνει «την ανάγκη υιοθέτησης διαδικασιών οι οποίες θα διασφαλίζουν την πρόσβαση σε κατάλληλη νομική εκπροσώπηση των ασυνόδευτων ανηλίκων και την παροχή νομικής αρωγής σε αιτητές ασύλου, καθώς και την αποτελεσματική προστασία των εν λόγω αιτητών από περιστατικά εκμετάλλευσης κατά τη διαδικασία εξέτασης των αιτήσεών τους».

Ανάγκη διασφάλισης ανθρωπίνων συνθηκών διαβίωσης στα Κέντρα υποδοχή

Επιπροσθέτως, η Επιτροπή υποστηρίζει την ανάγκη διασφάλισης ανθρώπινων και αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης των ατόμων που βρίσκονται εντός των κέντρων υποδοχής και φιλοξενίας και ως εκ τούτου κρίνει αναγκαία την προώθηση και υλοποίηση έργων για την αναβάθμιση και βελτίωση των υποδομών αυτών, καθώς και την απρόσκοπτη πρόσβαση των εν λόγω ατόμων σε υπηρεσίες υγείας.

Στο πλαίσιο αυτό η Επιτροπή κρίνει περαιτέρω ότι πρέπει να εκπονηθεί σχέδιο δράσης για αποτελεσματική αντιμετώπιση και καταστολή των περιστατικών εγκληματικότητας που καταγράφονται εντός και περιμετρικά των κέντρων υποδοχής και φιλοξενίας. 

Πέραν των πιο πάνω, η Επιτροπή επισημαίνει την «ανάγκη ύπαρξης μηχανισμού, ώστε να διασφαλίζεται ότι οι μετανάστες διαμένουν σε κατάλληλους χώρους φιλοξενίας, καθώς και λήψης μέτρων για αποφυγή φαινομένων γκετοποίησης και εντοπισμού των προσώπων που συμβάλλουν στη δημιουργία τέτοιων φαινομένων».

Καταγράφηκε επίσης από την Επιτροπή απαρέσκεια για την ολιγωρία και τις αστοχίες σε σχέση με την προστασία της δημόσιας τάξης και ασφάλειας κατά τα επεισόδια που σημειώθηκαν στον Χλώρακα και στη Λεμεσό. 

Περαιτέρω, η Επιτροπή Εσωτερικών θεωρεί «απολύτως σημαντική τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των ασυνόδευτων ανήλικων αιτητών ασύλου ως ευάλωτων προσώπων», ειδικότερα ως προς την παροχή κατάλληλου βιοτικού επιπέδου και ασφαλών και κατάλληλων υλικών συνθηκών υποδοχής, την έγκαιρη διεκπεραίωση των διαδικασιών και εξετάσεων για τη διαχείριση των ανηλίκων, την απρόσκοπτη πρόσβαση αυτών σε υπηρεσίες υγείας, εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας και τη διασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης εν γένει των ασυνόδευτων ανήλικων αιτητών ασύλου.

Επ’ αυτού, η Επιτροπή θεωρεί ότι ο έγκαιρος εντοπισμός των αδυναμιών των εφαρμοστέων πρακτικών διαχείρισης των ασυνόδευτων ανηλίκων και των συνθηκών διαβίωσής τους, όπως και των λαθών και παραλείψεων που δυνατό να διαπιστώθηκαν από τις αρμόδιες αρχές στο εν λόγω ζήτημα θα συνδράμει τη μείωση του αριθμού των ανηλίκων που αποχωρούν από τους χώρους που διαμένουν.

Η Επιτροπή κρίνει επίσης απαραίτητη την ύπαρξη ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού από το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας όσον αφορά στη διαχείριση των ανηλίκων υπό τη νομική φροντίδα του κράτους.

Περαιτέρω σημειώνει την ανάγκη για άμεση ενίσχυση και στελέχωση των κρατικών υπηρεσιών που έχουν αρμοδιότητα ως προς τη φροντίδα των ασυνόδευτων ανηλίκων, προκειμένου να διασφαλιστούν τα δικαιώματα των παιδιών και η ουσιαστική ικανοποίηση των αναγκών τους. 

Κρίνει αναγκαίο όπως επέλθει εξορθολογισμός και βελτίωση της ισχύουσας νομοθεσίας η οποία διέπει την εκπροσώπηση των ασυνόδευτων ανηλίκων, προκειμένου να μην τίθεται ζήτημα ενδεχόμενης σύγκρουσης συμφέροντος.

Μέτρα κατά των διακινητών και επιστροφές

Η Επιτροπή κρίνει απαραίτητη την εντατικοποίηση των προσπαθειών της Αστυνομίας Κύπρου για τον εντοπισμό και τη δίωξη διακινητών μεταναστών και προσφύγων, καθώς και των συνεργατών των εν λόγω διακινητών που δραστηριοποιούνται στη Δημοκρατία, ώστε να συνδράμει στις προσπάθειες για καταστολή της παράνομης διακίνησης μεταναστών και στον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών.

Στο πλαίσιο αυτό κρίνεται απαραίτητη η ενίσχυση των προσπαθειών για την καταπολέμηση της εμπορίας προσώπων, την οποία δύναται να υποστούν μετανάστες εξαιτίας της ευάλωτης θέσης στην οποία βρίσκονται, καθώς και η εντατικοποίηση των προσπαθειών των διωκτικών αρχών για διερεύνηση και δίωξη προσώπων για υποθέσεις εμπορίας προσώπων.

Η Επιτροπή Εσωτερικών θεωρεί επίσης αναγκαία την αξιολόγηση για αυστηροποίηση των ποινών που επιβάλλονται σε περιπτώσεις ατόμων που μετέχουν ή/και παρακινούν τη διάπραξη πράξεων με ρατσιστικό χαρακτήρα. 

Εξίσου σημαντική κρίνεται η αξιολόγηση για αναθεώρηση των προνοιών της νομοθεσίας η οποία ρυθμίζει την οικογενειακή επανένωση προσφύγων, ώστε να παρέχεται η δυνατότητα οικογενειακής επανένωσης και στα άτομα με καθεστώς συμπληρωματικής προστασίας.

Επιπροσθέτως, διαπιστώνει μεν αύξηση στον αριθμό των επιστροφών παράτυπων μεταναστών σε τρίτες χώρες, επισημαίνει δε την ανάγκη επίσπευσης και επιτάχυνσης των διαδικασιών επιστροφών και εντατικοποίησης των προσπαθειών των αρχών για την πραγματοποίηση νομότυπων επιστροφών σε χώρες που αρνούνται να συνεργαστούν, καθώς και διεξαγωγής κοινών επιχειρήσεων επιστροφών με άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διασφαλίζοντας σε κάθε περίπτωση κατά την εφαρμογή της διαδικασίας επιστροφής την αναγκαία προστασία των μεταναστών.

Ταυτόχρονα, εισηγείται την αξιολόγηση της ενεργούς εμπλοκής των πρεσβειών, προξενείων και διπλωματικών αποστολών της Κύπρου στο εξωτερικό για προώθηση των θέσεων της Κύπρου σε τρίτες χώρες αναφορικά με την επιστροφή πολιτών αυτών.

Συναφώς, η Επιτροπή αφενός μεν διαπιστώνει τις αδυναμίες που εντοπίζονται στη διαχείριση των αιτητών ασύλου των οποίων η αίτηση απορρίφθηκε και τη μη ύπαρξη επαρκών χώρων κράτησης αυτών μέχρι την επιστροφή τους στις χώρες καταγωγής τους, αφετέρου δε κρίνει αναγκαίο τον καθορισμό ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού για τον χειρισμό των εν λόγω περιπτώσεων, όπως και την εντατικοποίηση των προσπαθειών της Αστυνομίας για εντοπισμό των εν λόγω προσώπων.   

Ανάγκη ολοκληρωμένης πολιτικής συμπερίληψης

Πέραν των πιο πάνω, η Επιτροπή διαπιστώνει ότι εντός του πλαισίου διαχείρισης του μεταναστευτικού εμπίπτει και «αποτελεί ιδιαίτερης σημασίας ζήτημα η διαχείριση της παρουσίας μεταναστών και προσφύγων στην κυπριακή κοινωνία και ως εκ τούτου κρίνει αναγκαία την εφαρμογή μίας ολοκληρωμένης εθνικής στρατηγικής και την προώθηση των απαιτούμενων δράσεων και πολιτικών συμπερίληψης».

Επ’ αυτού, η κρίνει απαραίτητο όπως για σκοπούς κοινωνικής ένταξης και ενσωμάτωσης μεταναστών και προσφύγων στην κυπριακή κοινωνία βελτιωθούν οι διαδικασίες πρόσβασης των εν λόγω προσώπων στην αγορά εργασίας, στη στέγαση, στην ψυχοκοινωνική στήριξη, στην εκπαίδευση και στην υγεία.

Επισημαίνει ότι κρίνεται αναγκαία η ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών και η ενίσχυση εκστρατειών γενικής πληροφόρησης ως προς τα πλεονεκτήματα που απορρέουν για την κοινωνία ευρύτερα από την ενσωμάτωση των μεταναστών και προσφύγων, προκειμένου να καταπολεμηθούν οι διακρίσεις, τα φαινόμενα ρατσιστικής συμπεριφοράς, οι εντάσεις και ο κοινωνικός αποκλεισμός.

Παράλληλα, κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική η πραγματοποίηση εκστρατειών ενημέρωσης της κοινωνίας αναφορικά με τη διασπορά ψευδών ειδήσεων για τους αιτητές ασύλου και το μεταναστευτικό ζήτημα εν γένει.

Η Επιτροπή υπογραμμίζει το χρέος της πολιτείας να διασφαλίζει τη δημόσια ασφάλεια και σαφώς το καθήκον των αστυνομικών αρχών να παρέχουν την απαιτούμενη προστασία στους πολίτες, καταστέλλοντας αποτελεσματικά και με τον ενδεδειγμένο τρόπο επεισόδια βίας που ενδεχομένως να προκύπτουν σε ορισμένες περιπτώσεις και να εμπλέκονται σε αυτά είτε μετανάστες και πρόσφυγες είτε Κύπριοι πολίτες.

Καταληκτικά, η Επιτροπή Εσωτρικών, με στόχο την αποτελεσματική αντιμετώπιση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών στην Κύπρο και τη διαχείριση των ζητημάτων που αφορούν σε μετανάστες, πρόσφυγες και αιτητές ασύλου, δηλώνει πρόθυμη να συνδράμει την προσπάθεια που καταβάλλεται στο πλαίσιο της συνεχούς άσκησης κοινοβουλευτικού ελέγχου, όποτε αυτό κριθεί σκόπιμο, αλλά και με όλα τα μέσα που διαθέτει η Βουλή ως νομοθετικό σώμα.